سمرقند شهری جهانی و ایرانی

زیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی می شود / نسیمش بوی جوی مولیان آید همی (حافظ)

به شعر حافظ شیراز می‌رقصند و می‌خوانند / سیه‌چشمان کشمیری و ترکان سمرقندی (حافظ)

این چه شهری است که حافظ افتخار می‌کند که اشعار او را در آنجا می‌خوانند و با فضا و ضرباهنگ موزون می‌کنند. این شهر سمرقند در واقع نگین جهان ایرانی است. معماری و فضای فرهنگی شهر رابطه‌ای تنگاتنگ با گذشته تاریخی آن دارد. این ویژگی هاست که از چهارسوی جهان گردشگرانی را به خود جذب کرده است.

فردوسی آن حکیم توس در شاهنامه، اثر جاویدان فرهنگ و تمدن و ادبیات ایران، از سمرقند یاد می‌کند و در آنجا برای قهرمانان مایه افتخار می‌داند و به این گفته استناد می‌کند که گفته است «شرف‌المکان بالمکین» یعنی شرف یک مکان (شهر یا ولایت). ) به مردمان مشهور و نامی است که در آن زندگی می‌کنند. هم آنانی که در شهر زاده شده اند و در آن زیسته و آفریده اند به شهر سمرقند افتخار می کنند و هم شهر به به.

در مرکز شهر سمرقند، هتلی است به نام «شاهنامه» و در همان خیابان حوالی باریک و قدیمی و دراز واقع. من در یکی از سفرهایم در هتل «شاهنامه» و در مهمانسرایی قدیمی با باغچه‌های با درختان میوه و گل‌های سیا. در سمرقند یک ایرانی هرگز خود را بیگانه احساس نمی‌کند. همه جا می‌توان به زبان پارسی با دیگران سخن بگوید و با لهجه شیرین تاجیکی پاسخ بشند. در دانشگاه دولتی سمرقند بخش آموزش زبان فارسی دایر است. در حیاط یکی از مدارس قدیمی شهر، در انجمن دوستی سمرقند و ایران به نام فاریاب مجسمه‌های از فردوسش. در شهر سمرقند، ایرانی‌تبار زندگی می‌کنند. در یک جشن عروسی سمرقندی که شرکت کردم با حضور در یک مسافر ایرانی بسیار استقبال. در مرکز شهر میدانی به نام «ریگستان» است که در آن مدرسه قدیمی با کاشی‌کاری و معماری تحسین‌برانگی تحسین‌برانگی است. مدارس «شیردار»، «طلاکاری» و «الغ‌بیک» در این میدان از دوره تیموری واقع شده و جشنواره بزرگ دوسالانه موسیقی معروف «شرق ترانه لری» (راه‌های شرق) بیش از یک دهه است که نوازندگان و هنرمندان مشهور و صاحب‌نام را از سراسر جهان تشکیل می‌دهند. شرق به این میدان می‌کشاند. در بناهای تاریخی شهر کتیبه‌هایی با کاشی‌های آبی‌رنگ با خط نستعلیق فارسی می‌توانم با اشعار پیدا کنم. در پیشانی سردر «گور امیر» که مزار تیمور و خانواده وی در آن قرار دارد، نوشته شده است: «عمل عبدالضعیف المحمود البنا الاصفهانی» (ساخت بنده کمترین محمود بنای اصفهانی). سمرقند پایتخت تیمور بود. می‌عظمت این شهر را در کتاب «سفرنامه کلاویخو»، سفیر دربار اسپانیا که از طریق گذر از ایران به این شهر سفر و دربار امیر تیمور راه یافته است، به تفصیل و به عظمت شهر و فضای فرهنگی و سیاسی آن پی برد. مشاهیر بزرگ ایرانی در این شهر زیسته‌اند.

سمرقند در عین حال ایرانی و مأمن ایرانی و ایرانی‌تباران و فارسی‌زبانان است، شهری جهانی و متعلق به جهانیان است، زیرا بزرگانی که از این شهر و در فضای معنوی فرهنگی ایرانی برخاستند، به عنوان ستارگانی بر آسمان علم و ادب، جهان را به سوی خود فراخوانند. .

سمرقند یکی از باستانی‌ترین شهرهای جهان است که در سال ۲۰۰۷، دوهزار و هفتصد و پنجاهمین سالگرد بنیان‌گذه است. این شهر ازبکستان که غالبا به عنوان «آینه جهان»، «باغ جان‌»، «گوهر اسلام‌»، «مروارید شرق‌»، «زیبایی زمینی‌» از آن یاد می‌شود، مرکز تجاری آسیایی بود که به مدت دو هزار سال در مسیر بود. جاده بزرگ ابریشم قرار داشت. سمرقند پایتخت سیاسی و فرهنگی آسیای مرکزی در سده‌های میانه‌، در اثنای دوره امیر تیمور (تیم) با استقرار در وادی زرافشان و احاطه‌شده توسط دامنه‌های کوه‌های پامیر – آلای، این واحه افسانه‌ای در انگشتان بیابان قزل‌قوم‌، هیچ‌گاه بدون تحسین‌کنندگان شگفت‌زده‌شده نبوده است. نام آن، «شهرهای معروف» است که شهر می‌سازد بر میدان دید تارخ. بیش از 40 هزار سال پیش، مرزهای طبیعی ترسیم شده انسان دوره پارینه‌سنگی در این منطقه بود. شهر شایسته برابری بابل بود باستان شناسان، تاستانان، تاریخ استقرارگای شهری در این منطق، کمترین به پیش از میلاد میرسد.

سمرقند دومین شهر بزرگ ازبکستان و به دیرینگی شهرهای رُم، آتن‌ها و بابِل است و ۲۵ قرن قدمت دارد. در دست‌نوشته‌های عربی از این شهر با نام «گوهر شرق‌» یاد می‌شود. اروپایی‌ها آن را «سرزمین مطالعات‌» می‌نامند. سمرقند شهری باشکوه و زیبا و شهر افسانه هاست. زمانی که اسکندر کبیر اولین بار سمرقند را دید، اظهار کرد: «من شنیده بودم که شهر زیباست، اما هرگز نمی‌پنداشتم که این شهر می‌تواند زیبا باشد و باشکوه باشد».

«… و اکنون نگاه خود را به سوی سمرقند بگردان. یا این شهر ملکه زمین نیست؟ یا به خود نمی‌بالد از اینکه همه شهرها و مقدرات همه شهرها را در دست دارند؟» (ادگار آلنپو، ۱۸۰۹-۱۸۴۹).

«ما تنها آمد و شد سفر نمی‌کنیم

با بادهای گرم، قلب های گرم ما خنک می شود

برای هوس دانست نباید شناخته شود

ما راه طلایی سمرقند را در پیش می‌گیریم »(جیمز الروی فلکر).

این سخنان زیبا و اشعار دلنشین از آن غربی است که درباره یک شهر شرقی در آسیای میانه سروده شده است. این جذابیت برای چیست؟

* منتشر شده در روزنامه شرق

311311