آزادی مشروط افراد زندانی در چه حالتی و به پیشنهاد کدام ارگان صادر می گردد؟
آزادی مشروط یکی از نهادهای قانونی مهم در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران است که به زندانیان این امکان را می دهد تا در شرایط خاصی قبل از اتمام دوران محکومیت خود تحت نظارت و شرایط معین از زندان آزاد شوند. این نهاد حقوقی با هدف بازگشت تدریجی زندانیان به جامعه و فراهم آوردن فرصت برای اصلاح و بازسازی اجتماعی آنان طراحی شده است.
تعریف آزادی مشروط
آزادی مشروط به معنای رهایی موقت و تحت شرط زندانی از زندان قبل از پایان کامل محکومیت است که زندانی پس از گذراندن قسمتی از دوران محکومیت و با رعایت شرایط قانونی به درخواست مقامات مسئول و تایید دادگاه صالح به صورت موقت آزاد می شود. این آزادی مبتنی بر رفتار مطلوب زندانی در مدت حبس و همچنین تضمین پایبندی به شرایط تعیین شده است.
شرایط صدور آزادی مشروط
ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ شرایط خاصی را برای اعطای آزادی مشروط به زندانیان مقرر کرده است. این شرایط شامل موارد زیر است :
- گذراندن یک سوم از مدت محکومیت : نخستین شرط لازم برای آزادی مشروط سپری کردن حداقل یک سوم مدت محکومیت است. در واقع زندانی باید بخش قابل توجهی از دوره محکومیت خود را گذرانده باشد.
- رفتار مطلوب در زندان : زندانی باید طی دوران حبس رفتار و اخلاق مناسبی داشته باشد که نشان دهنده ندامت و اصلاح وی باشد. این معیار بر اساس ارزیابی و نظارت مسئولان زندان از رفتار و کردار فرد تعیین می شود.
- احتمال بازگشت به جامعه بدون تکرار جرم : قاضی باید به این نتیجه برسد که زندانی پس از آزادی دوباره مرتکب جرم نخواهد شد و به جامعه آسیب نمی زند.
- جبران خسارات بزه دیده : اگر زندانی توان مالی برای پرداخت خسارات را داشته باشد باید قبل از آزادی مشروط خسارت های وارده به بزه دیده را جبران کند. در غیر این صورت باید حداقل بخشی از خسارت ها را پرداخت کند یا دلیلی قانع کننده برای عدم توانایی در پرداخت ارائه دهد.
مراجع صالح برای پیشنهاد و صدور آزادی مشروط
در صدور آزادی مشروط نقش ارگان های مختلف حقوقی و قضایی بسیار حائز اهمیت است. ارگان های اصلی دخیل در این فرآیند عبارت اند از :
۱. شورای طبقه بندی زندان
شورای طبقه بندی زندان نخستین نهادی است که صلاحیت بررسی و پیشنهاد آزادی مشروط را داراست. این شورا متشکل از مسئولان زندان کارشناسان اصلاح و تربیت و سایر متخصصان مربوطه است که وظیفه نظارت بر رفتار و وضعیت زندانیان را دارند. در صورت تشخیص اصلاح پذیری زندانی این شورا پیشنهاد آزادی مشروط وی را به دادگاه ارائه می دهد.
۲. دادگاه صادرکننده حکم
پس از پیشنهاد شورای طبقه بندی دادگاه صادرکننده حکم مرجع نهایی در تصمیم گیری درباره صدور آزادی مشروط است. قاضی باید بر اساس مدارک و مستندات ارائه شده به این نتیجه برسد که آیا زندانی شرایط لازم برای آزادی مشروط را دارد یا خیر. در نهایت این دادگاه است که حکم نهایی را صادر می کند.
ضمانت اجرای آزادی مشروط
آزادی مشروط یک نهاد قانونی مشروط است؛ به این معنا که زندانی باید تعهدات مشخصی را رعایت کند. اگر زندانی پس از آزادی مرتکب تخلف یا جرم جدیدی شود یا از شرایط تعیین شده تخطی کند ممکن است آزادی مشروط وی لغو شده و او به زندان بازگردانده شود تا بقیه محکومیت خود را بگذراند. فلذا ضمانت اجرای این نوع آزادی به صورت نظارت مستمر و کنترل رفتار زندانی پس از آزادی اعمال می شود.
نکات عملی در ارائه دادخواست آزادی مشروط
- ارائه درخواست : ابتدا زندانی یا خانواده وی می توانند با مراجعه به شورای طبقه بندی زندان درخواست بررسی وضعیت آزادی مشروط را ارائه دهند. این درخواست باید به همراه مدارک لازم مانند سابقه کیفری سوابق اصلاح و تربیت و گزارش های رفتار زندانی در زندان باشد.
- بررسی توسط شورای طبقه بندی : شورا پس از بررسی مدارک و ارزیابی رفتار زندانی پیشنهاد خود را به دادگاه ارسال می کند.
- حضور در دادگاه : زندانی یا وکیل وی باید در جلسات دادگاه حضور یابند و دفاعیات خود را در جهت تایید صلاحیت برای آزادی مشروط ارائه کنند.
نقش وکیل در فرآیند آزادی مشروط
یکی از راه های مهم در موفقیت آمیزبودن درخواست آزادی مشروط مشاوره با وکیل دادگستری متخصص در امور کیفری است. وکیل می تواند با بررسی دقیق شرایط قانونی و مدارک موجود بهترین راهکارهای حقوقی را ارائه دهد و به موکل خود در فرآیند تهیه و ارائه درخواست آزادی مشروط کمک کند. در این موارد توصیه می شود که از وکیل مجرب استفاده شود تا حقوق زندانی به خوبی احقاق شود.
پیشنهادات حقوقی و مشاوره برای ارائه درخواست آزادی مشروط
۱. مدارک لازم را به موقع آماده کنید : پیش از ارائه درخواست تمامی مدارک مورد نیاز را تهیه کنید. این مدارک شامل سوابق کیفری گزارش های رفتار زندانی و مدارک پرداخت یا تعهد جبران خسارات بزه دیده است. ۲. بهتر است از وکیل متخصص استفاده شود : توصیه می شود که برای موفقیت در این امر وکیلی با تجربه در امور کیفری و زندان ها انتخاب شود تا از تمامی مراحل قانونی به درستی مطلع باشید. ۳. در صورت رد درخواست می توان دوباره اقدام کرد : در صورتی که دادگاه با درخواست آزادی مشروط موافقت نکند ممکن است پس از مدتی دوباره درخواست را تکرار کنید. می توانید از دنیای سند به صورت مشروط از طریق اجاره سند یا وثیقه زندانی خود را ازاد کنید.
استثنائات و محدودیت های آزادی مشروط
آزادی مشروط برای همه زندانیان اعمال نمی شود و برخی از زندانیان به دلیل نوع جرم ارتکابی از این امکان محروم می مانند. برای مثال محکومین به قصاص نفس یا حبس های ابد مشمول این قانون نخواهند بود. همچنین برخی از زندانیان به دلیل داشتن سوابق متعدد کیفری ممکن است از این حق محروم شوند.
و در پایان
آزادی مشروط یک نهاد قانونی با اهداف اصلاحی است که در صورت رعایت شرایط و مقررات به زندانیان این امکان را می دهد تا تحت نظارت و با رعایت شرایط خاصی به جامعه بازگردند. این نهاد با رعایت قوانین و مقررات و با نظارت دقیق دستگاه قضایی اجرا می شود و در صورت تخطی از شرایط آزادی مشروط به حالت تعلیق درآمده و زندانی باید باقی مانده محکومیت خود را در زندان بگذراند.
