بارنامه چیست؟
به نقل از بزرگ مقیاس هوشمند بارنامه (Bill of Lading) که به صورت کوتاه شده BL یا BOL گفته می‌شود؛ سندی است که توسط شرکت حمل صادر می‌شود. صدور این سند نشان‌دهنده آن است که کالایی معین، در محلی معین، برای ارسال توسط حامل تحویل گرفته شده است تا به مقصدی معین برود. این سند به‌عنوان یک قرارداد بین همه طرفین است و به‌طور هم‌زمان حافظ فرستنده، حامل و مشتری است.
طبق ماده 46 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1381 شرکت‌های حمل‌ونقل باید برنامه باربری را به صورت دقیق تنظیم کنند و هویت و نشانی صاحب کالا و دیگر اطلاعات مرتبط را به صورت درست و کامل در بارنامه قید کنند. همچنین نسخ این اوراق را حداقل تا پنج سال بعد از تاریخ صدور آن حفظ و نگهداری کنند. طبق این مطالب می‌توان تعریف جدیدی از بارنامه ارائه داد: بارنامه در اصل اوراق بهاداری است که توسط شرکت‌های حمل‌ونقل صادر می‌شود و در آن مشخصات کلی کالا درج می‌شود و نوعی شناسنامه برای محصول است که اعتبار و موجودیت قانونی به محصول مذکور می‌دهد.
محتوای بارنامه
محتوای بارنامه شامل اطلاعاتی می‌شود که در صورت حذف هرکدام از موارد ذکر شده در آن عملاً ارزش بارنامه ساقط شده یا به عبارتی باطل می‌شود. در زمان صدور بارنامه کلیه‌ی اطلاعاتی که در آن ذکر می‌شوند باید بر اساس شواهد واقعی باشند و همچنین اعداد و ارقام قابلیت صحت سنجی داشته باشند. به‌طور کلی، محتویات و اطلاعات درج شده در بارنامه را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
اطلاعات عمومی بارنامه:
که شامل تاریخ و شماره‌ی بارنامه و … است که شماره‌ی بارنامه عاملی بسیار مؤثر در صورت الزام برای پیدا کردن و ردیابی بارنامه در زمان‌های آینده است.
مشخصات بار:
که حاوی اطلاعاتی از قبیل نوع بار، وضعیت ظاهری، بسته‌بندی، وزن، تعداد کالا و… است.
اطلاعات ارسال کننده و مبدأ بار:
که در واقع تعیین‌کننده شخصیت حقیقی یا حقوقی فرستنده بار است که شامل نام و نام خانوادگی و یا نام شرکت یا کارخانه‌ی مشخص، آدرس فرستنده بار، محل بارگیری و… می‌شود.
اطلاعات تحویل‌گیرنده و مقصد بار:
که در واقع تعیین‌کننده شخصیت حقیقی یا حقوقی گیرنده بار است که شامل نام و نام خانوادگی و یا نام شرکت یا کارخانه‌ی مشخص، آدرس گیرنده بار، محل تخلیه و… می‌شود.
اطلاعات مالی:
که شامل موارد مربوط به کرایه بار از قبیل پیش‌فاکتور و مبلغ کرایه، نوع پرداخت و کمیسیون شرکت باربری و… است. این قسمت همچنین حاوی اطلاعاتی مانند ارزش بار و بیمه تعلق‌گرفته به آن است.
اطلاعات حامل:
در حمل‌ونقل زمینی مشخصات وسیله نقلیه از جمله شماره پلاک، نوع ماشین باربری و …مشخصات فردی راننده قید می‌شود.
اگر بارنامه دقیق نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر کالاها و شرایط به‌طور دقیق ذکر نشده باشند می‌تواند حامل را در معرض ادعاها قرار دهد. به عنوان مثال: اگر بارنامه نشان می‌دهد که کالا در نظم و وضعیت خوبی بارگیری شده است؛ اما هنگامی‌که گیرنده کالا را در مکان تخلیه دریافت می‌کند و حمل‌ونقل ناقص است یا آسیب دیده است؛ گیرنده حق ادعا در برابر حامل برای کالاهای آسیب‌دیده یا مفقود شده دارد.
بارنامه دارای سه عملکرد اصلی است:
- سندی است که مالکیت کالاهای ارسالی را اثبات می‌کند. در ابتدا فرستنده مالک کالاهای ارسالی است در مرحله‌ی بعد فرستنده محموله ارسالی را به حامل می‌سپارد و در نهایت گیرنده محموله را دریافت و مالک آن می‌شود.
- رسیدی برای محصولات حمل شده است. به عنوان مثال اگر مشتری معتقد باشد مقداری غیر از آنچه سفارش داده دریافت کرده است در این صورت بارنامه به عنوان مدرکی است که طرفین بر سر آن توافق کرده‌اند. همچنین این رسید تأییدکننده‌ی آن است که کالا با توضیحات قید شده در بارنامه تطابق دارد و توسط حامل به خوبی دریافت و تحویل داده شده است.
- بارنامه نشان‌دهنده شرایط و ضوابط توافق شده برای حمل‌ونقل کالا است. این سند شواهدی را ارائه می‌دهد که یک فرستنده، انتقال کالاهای گیرنده را به حمل‌کننده واگذار کرده است و شرایط و ضوابط حمل‌ونقل به‌طور دقیق در آن درج شده است. به‌این‌ترتیب حامل باید یک کپی از بارنامه در محل ورود برای بارگیری یا قبل از آن داشته باشد.
بارنامه از نظر قابلیت معامله
بارنامه از نظر داشتن پتانسیل انتقال به شخص دیگر و معامله انجام‌دادن به دو نوع قابل معامله و غیرقابل معامله تقسیم می‌شود. در نوع قابل معامله آن (Negotiable)، این سند می‌تواند بین مالک‌های متفاوت جابه‌جا و واگذار شود که حتماً در نسخه مربوطه قید می‌شود؛ اما در خصوص بارنامه غیرقابل معامله (Non negotiable) باید ذکر شود که در پشت این نوع بارنامه پشت‌نویسی‌شده که تنها به یک شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق دارد و امکان انتقال آن به غیر وجود ندارد. بنابراین این سند تنها در صورتی دارای اعتبار است که توسط مالک آن ارائه گردد و در غیر این صورت فاقد اعتبار و کاربرد است.
انواع بارنامه
در حیطه‌ی حمل‌ونقل بارنامه‌های متعددی موجود است که به هر یک از آن‌ها بر اساس نوع وسیله حمل، روش حمل یا استاندارد بارنامه نام‌های متفاوتی تعلق می‌گیرد. در حوزه بین‌المللی انواع گروه‌بندی رایج برای بارنامه به صورت زیر است:
- بارنامه حمل با کامیون(Truck Way Bill)
سندی است که برای حمل بار از طریق راه‌های زمینی و به وسیله‌ی کامیون تنظیم می‌شود که در آن محدوده‌ی مسئولیت‌های متصدیان حمل‌ونقل جاده‌ای ذکر شده است. این سند معمولاً در 6 تا 14 صفحه تنظیم می‌گردد که 3 نسخه‌ی اصلی آن توسط صادرکننده، حمل‌کننده و گیرنده امضا می‌شود و غیرقابل معامله است؛ دیگر نسخه‌های آن در گمرک‌های ورودی و خروجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بارنامه دریایی(Ocean Bill of landing)
این سند توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده‌ی آن صادر می‌شود و در آن تمامی شرایط حمل‌ونقل دریایی به همراه مشخصات بار، نام بندر بارگیری، بندر تخلیه، نام کشتی و… درج شده است. اگر کشتی بخواهد کالای مورد نظر را در بندری به جز بندر مقصد تخلیه کند؛ طبق قوانین اجازه تخلیه به کشتی داده نمی‌شود. دو اصطلاح رایج مرتبط با این نوع بارنامه:
بارنامه آن بورد (On Board):
زمانی صادر می‌شود که کالا بر روی کشتی بارگیری شده باشد و اطمینان‌دهنده‌ی آن است که این کالا در زمان مشخص حمل می‌شود.
بارنامه آن دک (On Deck):
زمانی صادر می‌شود که بار در انبار کشتی جا نشده و روی عرشه بارگیری شود که شرایط بیمه آن کمی متفاوت خواهد شد.
- بارنامه هوایی(Air Way Bill)
بارنامه هوایی رسیدی است که توسط شرکت حمل‌ونقل هوایی صادر می‌شود. این بارنامه، سند مالکیت کالا محسوب نمی‌شود و گیرنده از طریق آن می‌تواند محموله را پیگیری و دریافت نماید. این نوع بارنامه معمولاً در 12 نسخه صادر می‌گردد که 3 نسخه‌ی آن اصلی و دارای اهمیت از نظر تجاری است. دیگر نسخ آن در قسمت‌های داخلی شرکت هواپیمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بارنامه ریلی یا راه‌آهن(Rail Way Bill)
این بارنامه که سندی غیرقابل معامله و انتقال است، توسط شرکت‌های راه‌آهن در ایستگاه‌های بارگیری به منظور حمل‌ونقل کالا از طریق قطار باربری صادر می‌شود. این بارنامه نشان می‌دهد راه‌آهن محموله را تحویل گرفته و تصدیق کرده که مسئولیت تحویل صحیح و سالم محموله مذکور را به عهده گرفته است.
- بارنامه حمل سراسری(Trough Bill of landing)
این بارنامه توسط خطوط کشتیرانی برای مواردی که محموله طبق قرارداد بایستی فراتر از بندر مقصد حمل شود صادر می‌گردد. دومین مورد استفاده این بارنامه زمانی است که پای بیش از یک حمل‌کننده در میان باشد. یکی از حمل‌کنندگان یک بارنامه سراسری صادر و نسبت به کل عملیات حمل (توسط حمل‌کننده اول و دوم و …) قبول مسئولیت می‌کند. این بارنامه عموماً بارنامه‌ای درون‌مرزی است و برای حمل‌ونقل‌های برون‌مرزی استفاده نمی‌شود. بارنامه حمل‌ونقل سراسری قابل معامله و انتقال است.
- بارنامه حمل مرکب فیاتا(FIATA Multimodel Trsnsport Bill of landing)
فیاتا () به اتحادیه بین‌المللی شرکت‌های متصدی حمل‌ونقل اشاره دارد که بزرگ‌ترین سازمان غیردولتی در زمینه‌ی حمل‌ونقل محسوب می‌شود. بارنامه فیاتا یکی از رایج‌ترین استاندارهای بین‌المللی صدور بارنامه است. این بارنامه تنها سندی است که با مقررات متحدالشکل اسناد حمل ترکیبی اتاق بازرگانی بین‌المللی تطابق داشته و مورد تأیید آن واقع شده است. بارنامه حمل مرکب فیاتا سندی قابل معامله است که بر تحویل و حمل کالا با استفاده از وسایل مختلف حمل که از مبدأ تا مقصد تعیین شده دلالت می‌کند. این بارنامه توسط کارگزاران حمل صادر می‌شود و مورد قبول بانک‌ها است.
دو تفاوت بارنامه حمل سراسری و فیاتا
- بارنامه حمل سراسری توسط متصدی حمل صادر شده و بارنامه فیاتا توسط کارگزار حمل صادر می‌شود.
- بارنامه حمل سراسری عموماً درون‌مرزی است اما بارنامه فیاتا یکی از معتبر‌ترین و گران‌ترین بارنامه‌ی موجود است که فقط استفاده‌ی بین‌المللی دارد.
- رسید پستی(Courier and post Recipts of Certificate of posting)
هنگامی که کالا به وسیله پست فرستاده شود، اداره پست یک رسید برای کالای ارسالی صادر می‌کند. در اینجا رسید پست حکم بارنامه را پیدا می‌کند.
منبع در نوشته : اعلام بار تریلی کمپرسی
