پودر نشاسته : پلیمر طبیعی با کاربردهای گسترده
پودر نشاسته پلی ساکارید ذخیره ای گیاهان ماده ای حیاتی و بسیار پرکاربرد در صنایع گوناگون است. این ماده که از دانه های غلات ریشه ها و غده های گیاهی استخراج می شود نه تنها به عنوان منبع اصلی کربوهیدرات در رژیم غذایی انسان و حیوانات اهمیت دارد بلکه به دلیل خواص فیزیکوشیمیایی منحصر به فرد خود نقش کلیدی در تولید طیف وسیعی از محصولات صنعتی ایفا می کند. از صنایع غذایی و دارویی گرفته تا کاغذسازی نساجی چسب و حتی تولید پلاستیک های زیست تخریب پذیر پودر نشاسته به عنوان یک ماده اولیه تجدیدپذیر مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست جایگاه ویژه ای یافته است. عملکرد چندوجهی پودر نشاسته در صنایع مختلف ریشه در ساختار مولکولی و ویژگی های رفتاری آن دارد که در ادامه به بررسی دقیق تر این جنبه ها خواهیم پرداخت.
ساختار مولکولی و خواص فیزیک و شیمیایی نشاسته
نشاسته از دو پلیمر اصلی گلوکز به نام های آمیلوز و آمیلوپکتین تشکیل شده است. آمیلوز یک زنجیره خطی از واحدهای گلوکز است که با پیوندهای α-۱,۴-گلیکوزیدی به هم متصل شده اند. آمیلوپکتین نیز از زنجیره های گلوکز تشکیل شده است اما علاوه بر پیوندهای α-۱,۴-گلیکوزیدی دارای شاخه های جانبی است که از طریق پیوندهای α-۱,۶-گلیکوزیدی ایجاد می شوند. نسبت آمیلوز به آمیلوپکتین در نشاسته های مختلف گیاهی متفاوت است و این نسبت خواص فیزیکوشیمیایی نشاسته را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار می دهد.
ساختار گرانولی نشاسته نیز نقش مهمی در عملکرد آن ایفا می کند. نشاسته در گیاهان به صورت ذرات کوچک و سازمان یافته به نام گرانول ذخیره می شود. شکل اندازه و ساختار داخلی گرانول ها بسته به منبع گیاهی نشاسته متفاوت است. این ساختار گرانولی بر ویژگی هایی مانند ژلاتینه شدن ویسکوزیته پایداری حرارتی و رتروگراداسیون تاثیرگذار است.
از جمله مهم ترین خواص فیزیکوشیمیایی پودر نشاسته می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ژلاتینه شدن : هنگامی که پودر نشاسته در آب حرارت داده می شود گرانول های نشاسته آب جذب کرده و متورم می شوند. در دمای ژلاتینه شدن ساختار کریستالی گرانول ها از بین رفته و نشاسته به صورت یک ژل ویسکوز در می آید. دمای ژلاتینه شدن به نوع نشاسته و نسبت آمیلوز به آمیلوپکتین بستگی دارد.
- ویسکوزیته : محلول نشاسته ژلاتینه شده ویسکوزیته بالایی دارد که این خاصیت نشاسته را به یک غلظت دهنده و قوام دهنده موثر در صنایع غذایی و غیرغذایی تبدیل می کند. ویسکوزیته محلول نشاسته تحت تاثیر عواملی مانند نوع نشاسته غلظت دما pH و حضور سایر مواد افزودنی قرار می گیرد.
- رتروگراداسیون : هنگامی که ژل نشاسته سرد می شود مولکول های آمیلوز تمایل به بازآرایی و تشکیل ساختارهای منظم تر دارند. این فرآیند که به رتروگراداسیون یا بیات شدن معروف است منجر به کاهش ویسکوزیته آب اندازی و تغییر بافت ژل نشاسته می شود. رتروگراداسیون یکی از چالش های مهم در کاربردهای نشاسته به ویژه در صنایع غذایی است.
- تشکیل فیلم : محلول نشاسته پس از خشک شدن می تواند فیلم های نازک و شفافی ایجاد کند. این خاصیت نشاسته را در کاربردهایی مانند روکش های خوراکی بسته بندی های زیست تخریب پذیر و پوشش های سطحی مفید می سازد.
- جذب آب : پودر نشاسته به دلیل ساختار هیدروفیل خود قابلیت جذب آب بالایی دارد. این خاصیت در کاربردهایی مانند تولید کاغذ چسب و محصولات جاذب رطوبت اهمیت دارد.
- قابلیت اصلاح پذیری : نشاسته به راحتی قابل اصلاح است و می توان خواص آن را از طریق روش های فیزیکی شیمیایی و آنزیمی تغییر داد تا برای کاربردهای خاص بهینه سازی شود. نشاسته های اصلاح شده طیف وسیعی از خواص جدید و بهبود یافته را ارائه می دهند که کاربردهای نشاسته را به طور چشمگیری گسترش می دهد.
فرآیند تولید پودر نشاسته : از گیاه تا محصول نهایی
فرآیند تولید پودر نشاسته به طور کلی شامل مراحل زیر است :
- آماده سازی ماده اولیه : ماده اولیه گیاهی (مانند ذرت سیب زمینی گندم تاپیوکا) تمیز شده و از مواد خارجی جدا می شود.
- خیساندن : دانه ها یا قطعات گیاهی در آب خیسانده می شوند تا نرم شده و جداسازی نشاسته تسهیل شود. در این مرحله ممکن است از مواد شیمیایی مانند دی اکسید گوگرد برای جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها و بهبود جداسازی نشاسته استفاده شود.
- آسیاب کردن : ماده اولیه خیسانده شده آسیاب می شود تا سلول های گیاهی شکسته شده و نشاسته آزاد شود.
- جداسازی نشاسته : مخلوط آسیاب شده از طریق روش های مختلف جداسازی مانند سانتریفیوژ شستشو و غربالگری از سایر اجزای گیاهی (مانند پروتئین ها فیبرها و روغن ها) جدا می شود.
- تصفیه : نشاسته جدا شده برای حذف ناخالصی های باقی مانده تصفیه می شود. فرآیندهای تصفیه ممکن است شامل شستشوهای مکرر استفاده از کربن فعال و یا سایر روش های شیمیایی و فیزیکی باشد.
- آبگیری : نشاسته تصفیه شده آبگیری می شود تا رطوبت آن کاهش یابد. روش های آبگیری شامل سانتریفیوژ فیلتراسیون و پرس می باشد.
- خشک کردن : نشاسته آبگیری شده با استفاده از خشک کن های مختلف (مانند خشک کن های بستر سیال خشک کن های پاششی و خشک کن های طبقه ای) تا رسیدن به رطوبت مطلوب خشک می شود. نوع خشک کن مورد استفاده بر اندازه ذرات مورفولوژی و خواص نشاسته نهایی تاثیر می گذارد.
- بسته بندی : پودر نشاسته خشک شده بسته بندی شده و برای مصارف مختلف آماده می شود. نوع بسته بندی باید به گونه ای باشد که از جذب رطوبت و آلودگی نشاسته جلوگیری کند.
فناوری های پیشرفته در تولید نشاسته شامل بهبود فرآیندهای جداسازی و تصفیه استفاده از روش های خشک کردن نوین برای حفظ کیفیت نشاسته و توسعه فرآیندهای تولید نشاسته های اصلاح شده با خواص ویژه می باشد. همچنین تحقیقات در زمینه استفاده از منابع گیاهی جدید و غیرمتداول برای تولید نشاسته با هدف تنوع بخشی به منابع و افزایش پایداری تولید نشاسته در حال انجام است.
کاربردهای صنعتی پودر نشاسته : فراتر از آشپزخانه
پودر نشاسته به دلیل خواص چندگانه خود در طیف گسترده ای از صنایع کاربرد دارد. در ادامه به برخی از مهم ترین کاربردهای صنعتی آن اشاره می شود :
- صنایع غذایی : صنایع غذایی بزرگترین مصرف کننده پودر نشاسته در جهان هستند. نشاسته به عنوان غلظت دهنده قوام دهنده پایدارکننده پرکننده عامل ژل ساز روکش دهنده و بافت دهنده در تولید انواع محصولات غذایی از جمله سس ها سوپ ها دسرها فرآورده های گوشتی محصولات نانوایی شیرینی جات نوشیدنی ها و محصولات لبنی به کار می رود. برای مثال در تولید سس مایونز و کچاپ نشاسته به عنوان غلظت دهنده و پایدارکننده استفاده می شود. در تولید آدامس و پاستیل نشاسته به عنوان عامل ژل ساز و بافت دهنده کاربرد دارد. در صنایع نانوایی نشاسته به بهبود بافت و ماندگاری محصولات کمک می کند.
- صنعت کاغذسازی : پودر نشاسته در صنعت کاغذسازی به عنوان چسب سطحی افزودنی مقاوم کننده و پوشش دهنده استفاده می شود. نشاسته به بهبود استحکام کاغذ افزایش مقاومت به پارگی و سایش بهبود چاپ پذیری و کاهش پرزدهی سطح کاغذ کمک می کند. نشاسته های کاتیونی و آمفوتریک اصلاح شده به طور ویژه در صنعت کاغذسازی برای بهبود خواص کاغذ و کاهش مصرف مواد شیمیایی دیگر مورد استفاده قرار می گیرند.
- صنعت نساجی : در صنعت نساجی پودر نشاسته به عنوان آهار برای نخ های تار و پود به منظور افزایش استحکام و کاهش اصطکاک نخ ها در فرآیند بافندگی استفاده می شود. همچنین نشاسته در چاپ پارچه به عنوان غلظت دهنده رنگ و عامل تثبیت کننده رنگ کاربرد دارد. نشاسته های اصلاح شده با ویسکوزیته کنترل شده و قابلیت فیلم سازی مناسب برای آهارزنی نخ های مختلف و چاپ پارچه های متنوع مورد استفاده قرار می گیرند.
- صنعت چسب : پودر نشاسته به دلیل خواص چسبندگی خود به عنوان ماده اولیه در تولید انواع چسب های صنعتی و خانگی به کار می رود. چسب های پایه نشاسته به ویژه برای چسباندن کاغذ مقوا و سایر مواد سلولزی مناسب هستند. نشاسته های دکسترینه شده و اصلاح شده خواص چسبندگی و پایداری چسب های پایه نشاسته را بهبود می بخشند.
- صنعت داروسازی : پودر نشاسته در صنعت داروسازی به عنوان پرکننده قرص چسباننده عامل متلاشی کننده عامل رهش دارو و بیوپلیمر برای تولید کپسول ها و سیستم های دارورسانی نوین استفاده می شود. نشاسته به دلیل زیست سازگاری زیست تخریب پذیری و قیمت پایین یک ماده مناسب برای فرمولاسیون های دارویی است. نشاسته های اصلاح شده با خواص رهش کنترل شده برای تولید داروهای با رهش پیوسته و هدفمند مورد توجه قرار گرفته اند.
- صنایع آرایشی و بهداشتی : پودر نشاسته در صنایع آرایشی و بهداشتی به عنوان جاذب رطوبت قوام دهنده مات کننده و عامل بافت دهنده در تولید انواع محصولات آرایشی پودرهای بدن شامپوها و محصولات مراقبت از پوست به کار می رود. نشاسته به دلیل خاصیت جذب روغن و رطوبت در محصولات ضد تعریق و کنترل چربی پوست کاربرد دارد.
- صنایع پلیمری و پلاستیک های زیست تخریب پذیر : با توجه به نگرانی های روزافزون در مورد آلودگی های پلاستیکی پودر نشاسته به عنوان پرکننده در پلاستیک های سنتی و ماده اولیه برای تولید پلاستیک های زیست تخریب پذیر مورد توجه قرار گرفته است. نشاسته به عنوان یک پلیمر طبیعی و تجدیدپذیر می تواند جایگزین بخشی از پلیمرهای نفتی در تولید پلاستیک ها شود و به کاهش وابستگی به منابع فسیلی و کاهش اثرات زیست محیطی کمک کند. پلاستیک های پایه نشاسته در کاربردهای کوتاه مدت مانند بسته بندی مواد غذایی فیلم های کشاورزی و ظروف یکبار مصرف پتانسیل بالایی دارند.
بررسی استانداردهای بین المللی و فناوری های پیشرفته مرتبط
برای اطمینان از کیفیت و ایمنی پودر نشاسته و محصولات مبتنی بر آن استانداردهای بین المللی متعددی تدوین شده است. برخی از مهم ترین این استانداردها عبارتند از :
- استانداردهای ISO (سازمان بین المللی استانداردسازی) : ISO استانداردهایی را برای روش های آزمون و مشخصات پودر نشاسته نشاسته های اصلاح شده و محصولات مبتنی بر نشاسته ارائه می دهد. این استانداردها شامل روش های تعیین رطوبت خاکستر pH ویسکوزیته اندازه ذرات و سایر ویژگی های کیفی نشاسته است.
- استانداردهای Codex Alimentarius (کمیسیون کدکس غذایی) : کدکس الیمنتاریوس استانداردهای بین المللی برای مواد غذایی از جمله پودر نشاسته را تدوین می کند. این استانداردها بر ایمنی کیفیت و برچسب گذاری محصولات غذایی تمرکز دارند و الزامات مربوط به حداکثر میزان مجاز آلاینده ها مواد افزودنی و سایر جنبه های ایمنی و بهداشتی نشاسته مورد استفاده در صنایع غذایی را مشخص می کنند.
- استانداردهای ASTM International (انجمن بین المللی آزمون و مواد) : ASTM استانداردهایی را برای روش های آزمون و مشخصات مواد مختلف از جمله نشاسته و محصولات مبتنی بر آن تدوین می کند. این استانداردها به طور ویژه در صنایع غیرغذایی مانند کاغذسازی نساجی و پلاستیک کاربرد دارند و روش های آزمون خواص مکانیکی فیزیکی و شیمیایی نشاسته و محصولات مشتق شده از آن را ارائه می دهند.
فناوری های پیشرفته در زمینه پودر نشاسته فراتر از فرآیندهای تولید و اصلاح نشاسته به توسعه کاربردهای نوین و بهبود عملکرد نشاسته در صنایع مختلف نیز گسترش یافته اند. برخی از این فناوری ها عبارتند از :
- نانوتکنولوژی نشاسته : تولید نانوذرات نشاسته و نانوکامپوزیت های نشاسته-پلیمر امکان ایجاد مواد با خواص بهبود یافته مانند استحکام مکانیکی بالاتر خواص سدی بهتر و رهش کنترل شده مواد را فراهم می کند. نانوذرات نشاسته در صنایع بسته بندی دارورسانی و تولید مواد پیشرفته کاربرد دارند.
- مهندسی آنزیم و بیوتکنولوژی نشاسته : استفاده از آنزیم های مهندسی شده و فرآیندهای بیوتکنولوژیکی برای اصلاح نشاسته و تولید نشاسته های با خواص سفارشی امکان دستیابی به نشاسته هایی با عملکرد بهینه در کاربردهای خاص را فراهم می کند. این فناوری ها به توسعه نشاسته هایی با ویسکوزیته بالا یا پایین پایداری حرارتی بهبود یافته و خواص رتروگراداسیون کنترل شده منجر شده اند.
- فناوری های فرآوری غیرحرارتی نشاسته : استفاده از روش های غیرحرارتی مانند فرآوری با فشار بالا فراصوت و پلاسما برای اصلاح نشاسته امکان حفظ خواص طبیعی نشاسته و کاهش مصرف انرژی در فرآوری را فراهم می کند. این فناوری ها به تولید نشاسته هایی با کیفیت بالاتر و حفظ ترکیبات فعال زیستی در نشاسته های گیاهی کمک می کنند.
چالش ها و محدودیت های فنی
علی رغم مزایای فراوان پودر نشاسته با چالش ها و محدودیت های فنی نیز روبرو است :
- رتروگراداسیون : همانطور که پیش تر اشاره شد رتروگراداسیون یکی از مهم ترین چالش های فنی نشاسته است که منجر به تغییر بافت کاهش کیفیت و محدودیت ماندگاری محصولات مبتنی بر نشاسته می شود. به ویژه در صنایع غذایی رتروگراداسیون می تواند باعث ایجاد بافت نامطلوب و از دست رفتن جذابیت حسی محصول شود.
- پایداری حرارتی محدود : نشاسته در دماهای بالا تخریب می شود و خواص عملکردی خود را از دست می دهد. این محدودیت کاربرد نشاسته را در فرآیندهای حرارتی شدید و در محصولاتی که نیاز به پایداری حرارتی بالا دارند محدود می کند.
- حساسیت به رطوبت : پودر نشاسته به شدت جاذب رطوبت است و در محیط های مرطوب به راحتی کلوخه می شود و کیفیت خود را از دست می دهد. این حساسیت به رطوبت نیازمند شرایط نگهداری و بسته بندی مناسب برای پودر نشاسته و محصولات مبتنی بر آن است.
- قابلیت تخمیر : نشاسته به راحتی توسط میکروارگانیسم ها تخمیر می شود. این خاصیت در برخی کاربردها مانند تولید سوخت های زیستی مفید است اما در بسیاری از کاربردهای دیگر مانند صنایع غذایی و دارویی تخمیر نشاسته نامطلوب است و نیازمند اقدامات کنترلی برای جلوگیری از فساد میکروبی محصولات می باشد.
- کیفیت و یکنواختی متغیر : کیفیت و خواص پودر نشاسته می تواند بسته به منبع گیاهی شرایط رشد گیاه فرآیند تولید و سایر عوامل متغیر باشد. این تنوع در کیفیت نیازمند کنترل کیفیت دقیق و استانداردسازی فرآیندهای تولید برای اطمینان از یکنواختی و عملکرد قابل اعتماد نشاسته در کاربردهای مختلف است.
نکات کلیدی برای بهینه سازی و بهبود عملکرد
برای بهینه سازی عملکرد و رفع محدودیت های فنی پودر نشاسته راهکارهای مختلفی وجود دارد :
- استفاده از نشاسته های اصلاح شده : اصلاح نشاسته از طریق روش های فیزیکی شیمیایی و آنزیمی یکی از موثرترین راهکارها برای بهبود خواص نشاسته و رفع محدودیت های آن است. نشاسته های اصلاح شده با خواص بهبود یافته مانند پایداری حرارتی بالاتر مقاومت به رتروگراداسیون بیشتر ویسکوزیته کنترل شده و خواص فیلم سازی بهتر برای کاربردهای خاص طراحی و تولید می شوند.
- ترکیب با مواد افزودنی دیگر : ترکیب پودر نشاسته با مواد افزودنی دیگر مانند صمغ های هیدروکلوئیدی پروتئین ها پلی ساکاریدهای غیرنشاسته ای و مواد پرکننده می تواند خواص عملکردی و پایداری محصولات مبتنی بر نشاسته را بهبود بخشد. این ترکیبات می توانند اثرات سینرژیک داشته باشند و محدودیت های نشاسته را جبران کنند.
- کنترل شرایط فرآیند : کنترل دقیق شرایط فرآیند تولید و فرآوری محصولات مبتنی بر نشاسته (مانند دما pH رطوبت زمان و سرعت همزدن) می تواند تاثیر قابل توجهی بر خواص نهایی محصول داشته باشد. بهینه سازی شرایط فرآیند می تواند به کاهش رتروگراداسیون بهبود پایداری حرارتی و افزایش کیفیت محصول منجر شود.
- استفاده از فناوری های کپسوله سازی : کپسوله سازی پودر نشاسته و مواد فعال مبتنی بر نشاسته می تواند از آن ها در برابر عوامل محیطی محافظت کرده و رهش کنترل شده آن ها را در کاربردهای خاص فراهم کند. کپسوله سازی می تواند به بهبود پایداری افزایش ماندگاری و بهبود عملکرد مواد مبتنی بر نشاسته در صنایع مختلف کمک کند.
- بهبود شرایط نگهداری و بسته بندی : نگهداری پودر نشاسته و محصولات مبتنی بر آن در شرایط خشک و خنک و استفاده از بسته بندی مناسب و مقاوم به رطوبت می تواند از جذب رطوبت کلوخه شدن و فساد میکروبی جلوگیری کرده و کیفیت و ماندگاری محصول را حفظ کند.
نتیجه گیری : پودر نشاسته ماده ای کلیدی در صنایع آینده
پودر نشاسته به عنوان یک پلیمر طبیعی تجدیدپذیر و چندمنظوره نقش بسیار مهمی در صنایع مختلف ایفا می کند. خواص فیزیکوشیمیایی منحصر به فرد آن امکان کاربرد گسترده در صنایع غذایی کاغذسازی نساجی چسب داروسازی آرایشی و بهداشتی و پلاستیک های زیست تخریب پذیر را فراهم کرده است. با پیشرفت فناوری های تولید و اصلاح نشاسته و توسعه کاربردهای نوین پودر نشاسته همچنان به عنوان یک ماده اولیه کلیدی و استراتژیک در صنایع آینده باقی خواهد ماند. تحقیقات و توسعه در زمینه نشاسته های اصلاح شده با خواص سفارشی نانوتکنولوژی نشاسته بیوتکنولوژی نشاسته و پلاستیک های زیست تخریب پذیر پایه نشاسته افق های جدیدی را برای کاربردهای این پلیمر طبیعی ارزشمند باز می کند و نقش آن را در توسعه پایدار و اقتصاد چرخشی بیش از پیش تقویت خواهد کرد.
پرسش های متداول (FAQ)
۱. تفاوت نشاسته ذرت سیب زمینی و گندم چیست و کدام برای چه کاربردی مناسب تر است؟
نشاسته های ذرت سیب زمینی و گندم از نظر ترکیب آمیلوز و آمیلوپکتین اندازه و شکل گرانول ها و خواص فیزیکوشیمیایی با یکدیگر تفاوت دارند. نشاسته سیب زمینی دارای بزرگترین گرانول ها و بالاترین ویسکوزیته است و برای کاربردهایی که نیاز به ویسکوزیته بالا و بافت شفاف دارند (مانند سوپ ها و سس ها) مناسب است. نشاسته ذرت ویسکوزیته متوسطی دارد و به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان پرمصرف ترین نوع نشاسته در صنایع غذایی است. نشاسته گندم ویسکوزیته کمتری نسبت به نشاسته ذرت و سیب زمینی دارد و برای کاربردهایی که نیاز به ژل نرم و بافت لطیف دارند (مانند محصولات نانوایی) مناسب است. انتخاب نوع نشاسته مناسب به کاربرد خاص و خواص مورد انتظار محصول نهایی بستگی دارد.
۲. آیا پودر نشاسته برای سلامتی مضر است؟
پودر نشاسته به طور کلی برای سلامتی مضر نیست و بخش مهمی از رژیم غذایی انسان را تشکیل می دهد. نشاسته یک منبع کربوهیدرات قابل هضم است که انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند. با این حال مصرف بیش از حد نشاسته و محصولات غذایی حاوی نشاسته تصفیه شده می تواند منجر به افزایش وزن و مشکلات متابولیکی شود. همچنین برخی افراد ممکن است به نشاسته موجود در برخی غلات (مانند گندم) حساسیت داشته باشند و علائم آلرژیک نشان دهند. در صورت وجود حساسیت غذایی توصیه می شود از مصرف نشاسته های خاصی که باعث واکنش آلرژیک می شوند اجتناب شود و از منابع جایگزین نشاسته استفاده گردد.
۳. چگونه می توان پودر نشاسته را در خانه نگهداری کرد تا کیفیت آن حفظ شود؟
برای نگهداری پودر نشاسته در خانه و حفظ کیفیت آن باید به نکات زیر توجه کرد :
- نگهداری در جای خشک و خنک : پودر نشاسته باید در محیط خشک و خنک نگهداری شود تا از جذب رطوبت و کلوخه شدن جلوگیری شود. بهترین مکان برای نگهداری نشاسته کابینت های آشپزخانه دور از منابع گرما و رطوبت است.
- استفاده از ظروف دربسته : پودر نشاسته باید در ظروف دربسته و غیرقابل نفوذ به هوا نگهداری شود تا از جذب رطوبت بو و آلودگی های محیطی محافظت شود. ظروف پلاستیکی یا شیشه ای با درب محکم برای نگهداری نشاسته مناسب هستند.
- جلوگیری از تماس با مواد بودار : پودر نشاسته به راحتی بوهای محیط را جذب می کند. بنابراین باید از نگهداری آن در کنار مواد غذایی بودار و یا مواد شیمیایی قوی خودداری شود.
- توجه به تاریخ انقضا : پودر نشاسته نیز مانند سایر مواد غذایی دارای تاریخ انقضا است. توصیه می شود به تاریخ انقضای درج شده روی بسته بندی توجه کرده و از مصرف نشاسته پس از تاریخ انقضا خودداری شود.
با رعایت این نکات می توان پودر نشاسته را به مدت طولانی تری در خانه نگهداری کرد و از کیفیت و خواص آن بهره مند شد.
