تاریخچه مس و ظروف مسی
تاریخچه کشف مس به حدود هجده هزار سال قبل از میلاد مسیح و تاریخ استفاده از آن به حداقل ده هزار سال پیش بازمی‌گردد. مس بعد از طلا اولین عنصری است که توسط بشر کشف شد. ابزارآلات کشف‌شده قدمتی در حدود 5000 سال پیش از میلاد مسیح را نشان می‌دهند. رومیان باستان مس را از معادن موجود در قبرس استخراج می‌کردند بنابراین ریشهٔ نام لاتین مس(copper) از واژه‌ی cyprium به معنی فلز قبرس (metal of Cyprus) گرفته‌شده است که بعدها کوتاه شده و به شکل cuprum درآمده است.
مس در ایران
اولین قندان مسی و اشیاء مسی که در ایران مشاهده و کشف شدند به هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح برمی‌گردند. تپه زاغه قزوین، تپه سیلک کاشان و تل ابلیس در بردسیر استان کرمان، از قدیمی‌ترین مناطقی هستند که ایرانیان برای نخستین بار در آن‌ها از فلز مس استفاده کردند. از دیگر مناطق قدیمی در ایران که آثار مس کشف‌شده است می‌توان از مناطق زیر نام برد:
تپه یحیی در ارزوئیه کرمان، تپه حصار در دامغان، خبیض و تل آتشی کرمان و طالمسی اصفهان.
البته درست است که مس در حدود پنج هزار سال قبل از مسیح در ایران پیداشده است اما رشد و شکوفایی صنعت مس در ایران به دوران بعد از ظهور اسلام و خصوصاً دوران سلجوقیان (قرن ششم هجری قمری) و صفویان (قرن یازدهم هجری) برمی‌گردد و در این دوران بود که بهره‌برداري از معادن و صنعت ذوب فلزات شكوفا شد.
شروع استخراج و بهره‌برداری از مس به روش‌های جدید در ایران به سال 1315 برمی‌گردد که اداره کل معادن تأسیس شد. اولین معدنی که مورد بهره‌برداری و استفاده قرار گرفت معدن مس سرچشمه در صد و شصت کیلومتری استان کرمان بود. در حال حاضر معادن مس زیادی در ایران مورد استخراج و بهره‌برداری قرارگرفته است که ازجمله آن‌ها می‌توان معدن مس سرچشمه، مس سونگون و مس میدوک را نام برد.
شناخت انواع ظروف مسی
برای تشخیص ظروف مسی تقلبی بهتر است که با انواع ظروف مسی هم آشنا باشید. ظروف مسی در سه دسته‌ی ماشینی، نیمه ماشینی (نیمه چکش‌کاری شده) و چکش‌کاری شده کامل تقسیم می‌شوند.
ظروف مسی ماشینی
این ظروف همان‌طور که از اسمشان مشخص است؛ توسط ماشین‌آلات مخصوص، خم‌کاری و پرس و بدون دخالت دست انسان ساخته می‌شوند. ظروف مسی ماشینی روی بدنه‌ی خود خط‌های افقی موازی باهم دارند که دورتادور ظرف کشیده شده است و هیچ جای چکشی روی بدنه آن‌ها دیده نمی‌شود. این ظروف با اینکه جنس مس آن‌ها اصل است، ولی نسبت به ظروف مسی چکش‌کاری شده که به روش سنتی تهیه‌شده‌اند ارزان‌قیمت‌تر هستند.
ظروف مسی نیمه ماشینی (نیمه چکش کاری شده)
این دسته از ظروف مسی بین ظروف ماشینی و چکش‌کاری شده قرار میگیرند. این ظروف توسط ماشین‌آلات مخصوص خم‌کاری شده و شکل میگیرند سپس توسط مسگران چکش‌کاری می‌شوند. اگر به بدنه این نوع محصولات توجه کنید، متوجه می‌شوید که تعداد جای چکش‌های برخورد کرده به آن‌ها در مقایسه با ظروف مسی کاملاً چکش‌کاری شده کمتر است. این نوع از ظروف مسی از مدل‌های ماشینی گران‌تر و از مدل‌های کاملاً چکش‌کاری شده ارزان‌تر هستند زیرا نسبت به آن‌ها وقت و انرژی کمتری از مسگر میگیرند.
ظروف مسی کاملاً چکش‌کاری شده
نوع سوم ظروف مسی، چکش‌کاری شده به سبک قدیمی و سنتی هستند. این ظروف توسط دستگاه قالب‌گیری شده و در بقیه مراحل به‌صورت کامل توسط دست چکش‌کاری می‌شوند. این مدل از ظروف مسی به دلیل صرف انرژی، وقت، حوصله و دقت زیاد، از دو مدل قبلی گران‌قیمت‌تر هستند و به مرور زمان ارزش بیشتری نیز پیدا می‌کنند.
بهترین راه برای تشخیص این ظروف لحیم برنجی و زردرنگی است که در قسمتی از کناره ظرف مشاهده می‌شود. همچنین این مدل ظروف نسبت به دو مدل قبل از ظرافت بیشتری هم برخوردار هستند. لازم به ذکر است که در این نوع ظروف مسی هرچقدر جای چکش‌ها ریزتر، منظم‌تر و تعداد آن‌ها بیشتر باشد، نشان‌دهنده کیفیت بالاتر و ظرافت بیشتر آن‌ها است.
ازآنجایی‌که این فلز با ارزش دارای ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه‌فردی است که در نیز با آن‌ها آشنا شدید، توجه افراد زیادی را جلب کرده است. این موضوع راه را برای افراد سودجو و متقلب باز میکند که با عرضه‌ی ظروف مسی تقلبی از این شرایط سوءاستفاده کنند.
حال که تا حدودی با تاریخچه مس و انواع ظروف مسی آشنا شدید؛ می‌خواهیم روش‌هایی برای تشخیص ظروف مسی تقلبی توضیح دهیم که دانستن آن‌ها می‌تواند بسیار لازم و مفید باشد. آسان‌ترین راه برای اینکار واگذاری این موضوع به کسانی است که در این زمینه از مهارت و تخصص کافی برخوردار هستند؛ مثلاً مسگران قدیمی و باسابقه که با فوت‌وفن‌های مخصوص به خود ظروف مسی تقلبی را تشخیص می‌دهند. اما اگر می‌خواهید خودتان ظروف مسی تقلبی را تشخیص دهید چند راهکار وجود دارد:
تشخیص ظروف مسی تقلبی از روی رنگ آن‌ها
اولین راه برای تشخیص ظروف مسی تقلبی این است که رنگ بدنه‌ی آن‌ها را بررسی کنید، ظروف مسی اصل به رنگ سرخ و درخشان هستند که این موضوع به ما باکیفیت بودن و خلوص مس به‌کاررفته در این ظروف را نشان می‌دهد. در مقابل ظروف مسی تقلبی چون معمولاً از آلیاژ مس و برنج به نسبت یک به دو ساخته می‌شوند رنگ بدنه آن‌ها زرد است و درخششی هم ندارند. برنج آلیاژی از مس، روی و دیگر فلزات است. پس اگر مقدار مس به‌کاررفته در برنج زیاد باشد، به دلیل شباهت ظاهری که به مس پیدا میکند، ممکن است افراد را دچار اشتباه کند و تشخیص ظروف مسی تقلبی و بی‌کیفیت را سخت کند.
می‌توانید برای اطمینان بیشتر، فلزی که می‌خواهید برنج یا مس بودن آن را تشخیص دهید ابتدا به‌طور کامل تمیز کنید به‌طوری‌که هیچ اثری از آلودگی بر روی آن نباشد. بعد از آن فلز را زیر نور مستقیم خورشید بگیرید. اگر فلز مس باشد رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای دارد اما اگر رنگ آن زرد، زرد-قهوه ای، سبز-زرد، نارنجی و موارد مشابه بود یعنی فلز موردنظر برنج است.
تشخیص ظروف مسی تقلبی از روی ظاهر
در ساخت ظروف مسی، بعضی از ورق‌های مس ایراداتی در خودشان دارند که یکی از مهم‌ترینشان پوسته بودن ورق مس است. ظروف مسی اصل و باکیفیت نباید پوسته‌پوسته شده باشند و باید کاملاً صاف، هموار و بدون هیچگونه فرورفتگی و خوردگی و خراش باشند.
در برخی از ظروف مسی قلم‌زنی شده ممکن است فشار قلم یا نازک بودن ورقه مس باعث سوراخ شدن ظرف شده باشد پس ظروف مسی را کاملاً نگاه کنید تا روی آن‌ها هیچگونه سوراخی نباشد.
تشخیص ظروف مسی تقلبی با صدا
روش دیگر برای تشخیص ظروف مسی تقلبی ضربه زدن به ظروف است. فلز مس چون نرم است وقتی به ظروف مسی اصل و باکیفیت ضربه می‌زنید صدای ضعیف و بمی از خودش ایجاد میکند ولی وقتی به ظروف مسی تقلبی یا بی‌کیفیت ضربه بزنید صدای بلند و تیزی تولید میکند.
تشخیص ظروف مسی تقلبی از روی وزن
یکی دیگر از راه‌های تشخیص ظروف مسی تقلبی، توجه به تناسب حجم به وزن است. ظروف مسی وزن بالاتری نسبت به بقیه‌ی فلزات مخصوصاً برنج و آهن دارند. در زمان‌های قدیم که مس ارزان‌تر بود ظروف و کالاهای مسی را سنگین می‌ساختند. در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت مس، ظروف مسی را سبک‌تر می‌سازند اما بااین‌وجود بازهم وزن ظروف مسی نسبت به بقیه فلزاتی که در ظروف مسی تقلبی مورداستفاده قرار میگیرند بیشتر است.
محصولاتی که روکشی به جنس آلیاژ روی آن‌ها وجود دارد ظروف مسی اصلی به شمار نمی‌آیند. یکی از مواردی که تقلبی بودن ظروف مسی را نشان می‌دهد این است که این ظروف از ورقه‌های نازک و نامرغوب ساخته‌شده باشد. به‌عنوان‌مثال وزن ایدئال یک سینی مسی با قطر ۱۸ سانتی‌متر تقریباً معادل ۵۰۰ گرم است؛ اما اگر وزن سینی مسی کمتر یا قطر آن بیشتر از مقدار تقریبی استاندارد باشد، می‌توان گفت تناسب بین وزن و حجم محصول وجود ندارد و درنتیجه ضخامت آن کمتر از حد استاندارد است. قیمت سینی مسی نیز با توجه به وزن آن متفاوت است.
تشخیص ظروف مسی تقلبی با لایه قلع داخلی
فقط مقدار کمی از مس برای سلامتی مفید است. مس معمولاً با مواد غذایی اسیدی واکنش می‌دهد به همین دلیل ظروف مسی را با قلع می‌پوشانند تا از ورود مس به غذا جلوگیری شود. اگر فقط قسمت کوچکی از این پوشش قلعی زدگی داشته باشد مس داخل غذا رفته و اگر میزان زیادی مس وارد بدن شود، در کبد رسوب‌کرده و باعث مسمومیت می‌شود.
داخل ظروف مسی اصل یک لایه قلع خالص وجود دارد که سفیدی درون ظروف مسی هم به خاطر قلع اندود کردن آن‌ها است. ظروف مسی تقلبی یا این لایه را ندارند و یا در آن‌ها به‌جای قلع خالص از روکش‌های آلیاژی استفاده‌شده است. این لایه قلع برای استحکام بیشتر و تولید نکردن باکتری و مواد مضر از فلز مس است. اگر این لایه قلع نباشد فواید مس برای بدن کمتر و مضراتش بیشتر می‌شود.
کیفیت جنس قلع و کیفیت انجام قلع اندود کردن بسیار مهم هست. قلع باید به رنگ سفید و کاملاً براق و درخشان باشد. هرچه قلع اندود ظروف مسی براق‌تر باشد ظروف باکیفیت‌تر هستند. درون ظروف مسی باید به‌طور کاملاً یکدست قلع اندود شده باشد (اگر بعد از چندین بار استفاده قسمتی از قلع داخل ظرف مسی مخصوصاً قابلمه و ماهیتابه شما از بین رفت حتماً باید مجدداً قلع اندود شود). لکه‌های بزرگ سیاه هم نباید روی محل قلع اندود شده باشد.
تشخیص با مشاهده لبه‌ها و قالب‌گیری
از دیگر راه‌های تشخیص ظروف مسی تقلبی از اصل مشاهده لبه‌ها است. بعضی از ظروف مسی لبه‌های خم‌کاری شده دارند مثل لبه‌های قابلمه‌ها، ماهیتابه‌ها، لیوان مسی و … . خم‌کاری لبه‌های ظروف به دو دلیل باید یکدست و بدون ایراد باشند. یکی به خاطر اینکه هنگام شست‌وشو به دست آسیب نرسانند و دوم اینکه مواد غذایی بینشان باقی نماند. خم‌کاری ظروف مسی اصل و باکیفیت باید کاملاً صاف و یکدست باشد.
بخش قالب‌گیری ظروف مسی بسیار مهم هست. ظروف مسی اصل و باکیفیت به‌نوعی قالب‌گیری می‌شوند که هر مدل ظروف مسی دارای یک اندازه هستند و حتی 1 میل هم تفاوت اندازه ندارند. جای دسته‌ها به‌صورت اصولی روی ظروف قرارگرفته است و دسته‌ها به محکم‌ترین شکل روی ظروف مسی نصب‌شده‌اند. دقت کنید درب ظروف مسی خصوصاً ظروف پخت‌وپز هم به‌صورت اصولی و به‌راحتی در محلش قرار بگیرد.
تشخیص ظروف مسی تقلبی با توجه به چکش‌کاری و ظرافت ساخت
چکش‌کاری در ظروف مسی بسیار مهم است. البته تأکید روی نوع چکش‌کاری نیست. چکش‌کاری ماشینی هم می‌تواند بسیار باکیفیت و حتی بهتر از چکش‌کاری با دست باشد. مسئله‌ای که مهم است این است که چکش‌کاری ظروف مسی باید منظم و ریز باشد. شکل و اندازه چکش‌کاری باید یکدست باشد و در یک ردیف قرار بگیرد.
چکش زنی ریز بهتر و زیباتر است. بعضی از ظروف مسی توسط دست چکش‌کاری می‌شوند و بعضی از ظروف مسی توسط دستگاه چکش زنی، چکش‌کاری می‌شوند. هرچقدر تعداد چکش‌ها نسبت به سطح مشخص (البته منظم)، بیشتر باشد زمان بیشتری برای تولید آن برده شده و قیمت آن بالاتر است. پس هرچه ظرافت و دقت در ساخت ظروف مسی بیشتر باشد، اصل بودن آن‌ها هم محتمل‌تر است.
روش تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی
ظرف های مسی جزو ظروفی است که طرفداران بسیاری دارد و جزو بهترین ظروف برای پخت و پز به شمار می روند که هم می تواند بر روی طعم و رنگ غذا اثر مثبتی داشته باشد و هم این که برای سلامتی ما مفید است . اما همه ی این ها زمانی حاصل می شود که ظروف مسی خوب و با کیفیتی مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل خریداری کرده باشید . در غیر این صورت ممکن است برای سلامتی مضر هم باشد . پس لازم است راهکار های تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی را بدانید تا هنگام خرید این نکته ها را به کار گیرید . این راه کارها عبارتند از :
1. نوع چکش زنی در تشخیص ظروف مسی تقلبی
یکی از راه های اساسی در تشخیص ظروف مسی تقلبی توجه به نوع چکش زنی آن است . یکی از مواردی که در ظروف مسی مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل بسیار با اهمیت است چکش زنی آن هاست. در واقع تاکیدی بر روی نوع چکش زنی وجود ندارد، چکش زنی ماشینی هم در بعضی مواقع می تواند بسیار با کیفیت باشد. منظور از نوع چکش زنی این است که ، چکش زنی باید به صورت ریز و منظم باشد. ظروف مسی اصل و با کیفیت، چه به صورت دستی و چه به صورت ماشینی چکش زنی منظم و ریزی دارند . علاوه بر این چکش زنی ریز و ردیفی بسیار زیباتر است.
2. تشخیص مس با آهن ربا
یک روش دیگر روش تشخیص مس اصل از تقلبی با استفاده از آهن ربا است ، تشخیص مس با آهن ربا را می توان یکی از اصلی ترین و مهم ترین راهکار های تشخیص ظروف مسی اصل مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل دانست . به این صورت که آهن ربا را به ظروف نزدیک می‌کنید اگر آن ها را جذب کرد پس ظرف شما یک ظرف آهنی با رنگ مسی است . مس آهن ربا را به خود جذب نمی کند اگر هنگام نزدیک کردن آهن ربا به ظروف مسی ، آهن ربا به ظرف چسبید ، یقین کنید که مس تقلبی است .
3. ورق مس در تشخیص ظروف مسی اصل
ورقه های مسی از لحاظ ضخامت به چند نوع مختلف تقسیم می شوند . بر اساس نوع ظروفی که قرار است ساخته بشود ضخامت ورق مس را انتخاب می کنند. نمی توان گفت هر چه ضخامت ورقه مس به کار رفته برای ساخت ظروف بیشتر باشد، کیفیت ظروف نیز بالاتر است و حتما اصل است، زیرا برای ساخت ظروف پذیرایی مسی برای زیبایی و ظرافت باید از ورق های کمی نازک تر استفاده کرد.
ضخامت ورق مس بر اساس کاربرد ظروف مسی مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل متفاوت هست، مثلا قابلمه به علت اینکه روی شعله مستقیم گاز قرار میگیرند باید از ورق ضخیم مس استفاده شود ، ولی برای ظروفی مثل لیوان و پارچ ضخامت زیاد مهم نیست، البته ضخامت نباید به شکلی باشد که ظرف به راحتی و با دست خم شود .تشخیص ظرف مسی اصل از تقلبی با توجه به ضخامت ورقه مسی به کار رفته نیز مشخص می شود .
4. نوع قلع در تشخیص ظروف مسی تقلبی
حتما دقت کرده اید که داخل ظروف مسی مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل به رنگ تقریبا سفید و با رنگی متفاوت از رنگ مس اصلی می باشد . علت این اختلاف رنگ درون و بیرون ظروف مسی قلع اندود کردن داخل ظروف مسی است ، قلع به رنگ سفید است . کیفیت قلع و کیفیت قلع اندود کردن بسیار مهم هست .
تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی با دقت به نوع قلع اندود کردن و کیفیت قلع نیز انجام می شود . قلع اندود کردن درست و با قلع با کیفیت به این علت مهم است که هنگام پخت و پز و واکنش با مواد غذایی این لایه قلع ممکن است کنده شود و وارد غذا شود که خطر آفرین است . اما اگر به درستی قلع اندود شده باشد این اتفاق هیچ گاه پیش نمی آید .
5. نوع قالب گیری در تشخیص ظروف مسی تقلبی
بخش قالب گیری ظروف مسی بسیار مهم هست ، ظروف مسی اصل و با کیفیت به نوعی قالب گیری می شوند که هر مدل ظروف مسی دارای 1 اندازه هستند حتی 1 میل هم تفاوت اندازه ندارند ، جای دسته ها ، جای درب روی ظرف به صورت اصولی روی آن قرار گرفته . دقت کنید درب ظروف مسی خصوصا ظروف پخت و پز به راحتی در محلش قرار بگیرد و همچنین دسته ها به محکم ترین شکل روی ظرف مسی نصب شده باشد .
6. تشخیص ظروف مسی اصل با سنجیدن وزن
یکی دیگر از راه های تشخیص ظروف مسی تقلبی از ظروف مسی اصل مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل تناسب حجم به وزن آن است . مس معمولا سنگین تر از فلزات دیگر مانند آهن و برنج است . در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت مس، ظروف مسی را سبک تر می سازند اما با این وجود باز هم وزن ظروف مسی نسبت به بقیه فلزاتی که در ظروف مسی تقلبی مورد استفاده قرار می گیرند بیشتر است .
7. تشخیص ظروف مسی تقلبی با بررسی رنگ
ظرف مس اصل مانند لیوان مسی اصل و یا قابلمه مسی اصل دارای رنگ درخشان و براق است. موقع خرید به رنگ ظروف مسی دقت کنید که براق و درخشان باشد، رنگ مسی تیره نشان دهنده بی کیفیت بودن مس می باشد. از دیگر راه های تشخیص ظرف مسی اصل از تقلبی توجه به رنگ مس می باشد. مس اصل سرخ و کاملا درخشان است اما مس های تقلبی و بی کیفیت به رنگ قهوه ای مایل به زرد و کاملا کدر هستند و اگر ظروف مسی اصل در کنار ظروف مسی تقلبی قرار گیرند به راحتی قابل تشخیص است.
8. صدا در تشخیص ظروف مسی اصل
روش دیگر برای تشخیص ظروف مسی تقلبی ضربه زدن به ظروف مسی است . فلز مس نرم است و زمانی که به آن تقه می زنید باید صدای ضعیف و کمی از خود ایجاد کند. اگر ضربه زدید و صدای بلند و تیزی ایجاد کرد بی شک ظروف تقلبی است . شاید این روش حرفه ای و دقیقی نباشد اما در بسیاری از موارد روش کار آمدی محسوب می شود.
9. خرید ظروف مسی اصل از مراکز معتبر
تشخیص ظروف مسی اصل از تقلبی کار زیاد سختی نیست و با رعایت نکات گفته شده می توانید بهترین محصول را خریداری کنید . اما پیشنهاد ما این است که همواره از مراکز معتبر و یا نمایندگی های فروش خرید کنید تا مطمئن باشید که جنس اصل و با کیفیت خریداری می کنید . همچنین خرید محصولاتی که دارای ضمانت نامه هستند و یا مس هایی که شناسنامه تولید دارند نیز توصیه می شود.
