بزرگترین گنج کشف شده در ایران

بزرگترین گنج های ایران و سرنوشت آنها

بزرگترین گنج های ایران همیشه منبع بسیاری از افسوس ها برای ایرانیان بوده اند. توجه ایرانیان به آثار باستانی، در آغاز از حد یک تفنن زودگذر و موقت که عموماً با انهدام و ویرانی این آثار نیز همراه بود، تجاوز نمیکرد .عتیقه فروشی و عتیقه بازی در میان ایرانیان، دستکم از دورۀ قاجار رایج بوده است. رواج گنجیابی در دورۀ قاجار چنان بود که نام محل های خاکبرداری شده برای یافتن گنج و آثار باستانی را به گنج آباد، گنج تپه یا گنج دره تغییر میدادند.

در زمان ناصرالدین شاه امتیازهای پراکنده ای برای عملیات حفاری در برخی محوطه های تاریخی ایران به دولتهای مختلف داده شد. در زمان سلطنت مظفرالدین شاه با صدور یك قرارداد رسمی، عملاً و رسماً سرنوشت آثار باستانی ایران به مدت شصت سال در اختیار دولت فرانسه قرار گرفت، اما این قرارداد در 25 مهرماه سال 1306 ه .ش. یعنی 27 سال پس از انعقاد، با پیگیری برخی از روشنفکران عصر پهلوی اول لغو شد؛

درحالیکه در آن سه دهه و پیشتر از آن، بسیاری از آثار تاریخی ایران تخریب شده و به کشورهای اروپایی و دیگر نقاط جهان انتقال یافته بود و بدین صورت بسیاری از بزرگترین گنج های ایران به یغما رفت و برای همیشه خارج از وطن ماند. در ادامه به بررسی برخی از بزرگترین گنج‌های پیدا شده در ایران و سرنوشت آنها میپردازیم. همچنین جهت دریافت لیست قیمت فلزیاب می توانید با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.

گنجینه تخت جمشید در اسفند ماه 1311 شمسی

در ماه مارس سال 1933 میلادی (اسفند 1311 خورشیدی)، ارنست هرتسفلد سرپرست کاوشهای تخت جمشید، طی یک تلگراف، خبری را مبنی بر یک کشف شگفت انگیز به جیمز هنری برستِد، رئیس مؤسسۀ شرقی دانشگاه شیکاگو مخابره کرد. متن خبر چنین بود: «صدها یا احتمالاً هزاران لوح تجاری عیلامی در صفه کشف شده اند ».

در حقیقت، ابعاد اکتشاف مزبور عظیم تر از این بود. هزاران عدد از این الواح دارای متونی به خط میخی بودند؛ صدها عدد نوشته هایی به الفبای آرامی داشتند؛ بر شمار اندکی از آنها متونی به زبان ها و خطهای دیگر کتابت شده بود؛ و اکثر آنها دارای آثاری از مهرهای استوانه ای و مسطح بودند. الواح بارو در اواسط حکومت داریوش اول، و در بازۀ زمانی 493 – 509 پیش ازمیلاد نوشته و مهر شده اند. در سال 1935 طی یک همکاری و اعتماد منحصر به فرد، دولت ایران کل مجموعۀ بایگانی باروی تخت جمشید را برای تجزیه و تحلیل و انتشار به مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو به امانت سپرد.

گنج غار کلماکره در سال 1368 شمسی

غار کَلْماکَره یک غار با اهمیت تاریخی در استان لرستان در غرب ایران است. این غار در سال 1368 توسط چوپانی به نام عزیز کلماکره ای کشف شد و بعدها مورد توجه محققان و باستان شناسان قرار گرفت در غار کلماکره آثار زیادی از ایران باستان به دست آمد که به دلیل بی‌تدبیری مسئولان همگی از کشور خارج گردید. سازمان میراث فرهنگی لرستان اعلام کرده است 2300 اثر از غار کلماکره به غارت رفته است که اکنون در نقاط مختلف جهان قرار دارد و تنها 10 درصد از آثار آن در ایران است.

کاسه‌های ماهی بادامی این غار بسیار معروف می‌باشد. تکوک‌های بسیار نفیسی از این خزانه ایران باستان به خارج از کشور قاچاق شد. گفته می‌شود که این خزانه یکی از مهم‌ترین خزائن دولت‌های ایران باستان مانند هخامنشیان و ساسانیان بوده‌است. همچنین به عقیده برخی غار کلماکره مربوط به دوره عیلامیان است. بسیاری از اشیای تاریخی و ارزشمند این غار که به صورت اتفاقی در سال ۱۳۶۸ کشف شد و از آن به عنوان یکی از ۶ گنجینه بزرگ کشف شده در جهان یاد می‌کنند امروز در موزه‌های خارج از کشور است.

تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوش‌های غیرمجاز از این غار به دست آمده‌اند که در موزه‌های اروپایی مانند لوور ، بریتیش میوزیوم لندن ،موزه متروپولیتن نیویورک، سن‌پترزبورگ روسیه و نیز موزه میهو ژاپن نگهداری می‌شوند. این اشیاء شامل پیکره‌ها، بشقاب‌ها و تکوک‌های نفیس هستند. در سال‌های اخیر، برخی از اشیای دزدیده شده توسط نیروهای انتظامی و اطلاعاتی کشف شده و در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته‌اند. این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و موزه تبریز و نیز در موزه قلعه فلک‌الافلاک در خرم‌آباد نگهداری می‌شوند.

گنج دژ زیویه بین سال های 1378-1323 شمسی

دژ زیویه یا ارگ حکومتی بخشی از اقوام ایرانی که در محوطه‌ای به همین نام قرار داشت. این محوطه بر رأس کوهی در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز و در ۳۵کیلومتری شهر دیواندره تکاب استان کردستان ایران واقع است. اولین عملیات باستان شناسی در این منطقه توسط رابرت رایسون آمریکایی در سال ۱۹۴۵ انجام گرفت و در فاصله سال های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ یک فرپ یهودی با نام ایوب رب النوع به مدت هشت سال اقدام به کاوش در این تپه کرد و بیش از ۸۰ درصد تپه زیویه مورد اکتشاف قرار گرفت.

در سال ۱۳۵۴ نیز نصرالله معتمدی کاوش و بررسی اشیای کشف شده را آغاز کرد و فعالیت وی در دو فاصله زمانی تا سال ۱۳۷۳ ادامه یافت، در دور دوم فعالیت های باستان شناسی معتمدی که شش سال به طول انجامید آثار بسیار ارزشمندی در آن کشف شد.فعالیت های باستان شناسی در تپه باستانی زیویه از سال ۱۳۷۸ توسط سیمین لک پور ادامه پیدا کرد و وی نیز حدود ۱۱ فصل در این منطقه فعالیت های باستان شناسی و کاوش خود را ادامه داد.

ناحیه‌ای که گنجینه زیویه در آن یافت شده‌است در سده هفتم پیش از میلاد جزو سرزمین ماننا بوده‌است که با مادها علیه آشوری‌ها همدست شده بودند. در گنجیه زیویه تأثیرات هنر اسکیتی نیز دیده می‌شود. به عقیدهٔ باستان شناسان در اشیاء مکشوف که نفوذ هنرهای مختلف در آن دیده می‌شود کار جواهرسازان محلی ماننا است. اشیاء زرین به سبک قوم ایرانی‌تبار سکایی اسکیت در گنجینه زیویه، با اشیائی که در کورگان‌های اسکیتی پیدا شده است شباهت دارد.

گنج کاخ آپادانا در  شهریور ماه 1312 شمسی

این گنجینه در سال 1312 توسط فردریش کرفتر، باستان شناس و معمار آلمانی در کاخ آپادانا تخت جمشید یافت شد. آپادانا گونه‌ای تالار ستون‌دار در ایران باستان است. بهترین نمونه‌های آپاداناها در تخت جمشید و کاخ شوش به‌جا مانده‌است.کاخ آپادانای تخت‌جمشید از دیرین‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است.

ساختمان این کاخ بزرگ و با شکوه، کاری ماندنی محسوب می‌شد، به همین سبب داریوش بزرگ فرمان داد تا نام و نشان و ویژگی‌های ایرانشهر (ایران) را بر چهار سنگ‌نوشته‌ (خشت) طلایی و چهار سنگ‌نوشته‌ نقره‌ای، به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی و ایلامی حک کنند و چهار جعبه سنگی که هر کدام ۴۵ سانتی‌متر طول و عرض و ۱۵ سانتی‌متر بلندی داشت، ساختند و در هر جعبه، یک سنگ‌نوشته‌ طلایی و یک سنگ‌نوشته‌ نقره‌ای به همراه چند سکه، از نوع سکه‌های ایونیه و لودیه و یونان، که در آن روزگار رواج داشت (در سال ۵۱۵ پیش از میلاد هنوز سکه‌های داریوش، موسوم به داریک یا داریوشی، ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار کاخ، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ‌هایی گران مدفون ساختند.

گنجینه آمودریا بین سال های 1255-1258 شمسی

گنجینهٔ جِیحون(آمودریا) مجموعه‌ای دارای ۱۷۰ تکه طلا و نقره و ۲۰۰ سکه متعلق به زمان هخامنشیان است که در جنوب‌غربی کشور تاجیکستان کنار مرز افغانستان یافت شده‌است. این گنجینه هم‌اکنون در موزهٔ ویکتوریا و آلبرت و موزهٔ بریتانیا نگهداری می‌شود. گنجینه در کنارهٔ رود جیحون یا آمودریا در سرزمین کنونی تاجیکستان و به احتمال زیاد از تپهٔ باستانی تخت کواد (قباد) که گذرگاهی در ساحل شمالی رود است میان سال‌های ۱۸۷۷ و ۱۸۸۰ م. در کاوش‌های غیرعلمی به‌دست آمده‌است. ممکن است شمار بسیاری از آثار پراکنده یا حتی ذوب شده باشند. احتمالاً آثار به نیایشگاهی از دورهٔ هخامنشی تعلق داشته‌اند و توسط مردمان منطقه به‌عنوان هدیه یا نذر در آن مکان نهاده شده‌اند. این مجموعه نخستین‌بار در موزهٔ بریتانیا در سال ۱۹۰۰ م. در سالن زیورهای طلایی به‌نمایش نهاده شد.

گنجینه جوبجی در رامهرمز در اردیبهشت 1386 شمسی

یکی از معروف‌ترین محوطه‌های باستانی که با بیل لودر‌های یک پروژه عمرانی از دل خاک بیرون آمد، محوطه جوبجی در نزدیکی رامهرمز خوزستان است. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۶ حین حفاری برای خط لوله انتقال آب با پیدا شدن تعدادی اشیای باستانی کار متوقف شد. با وجود آسیب‌های وارده به این محوطه باستانی، پس از حضور باستان‌شناسان، یک آرامگاه شاهی متعلق به دوره عیلام نو (سده ۶ پیش از میلاد) در این محوطه کشف شد که نشان از اهمیت بالای منطقه رامهرمز در تاریخ عیلام بود. در آرامگاه شاهی جوبجی، ۲ تابوت مفرغی وان شکل بود که در آن‌ها ۲ شاهزاده خانم حدود ۱۷ و ۳۵ ساله همراه با ۴۸۸ شیء ارزشمند دفن شده بودند.

این اشیا حالا در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند. شاخص‌ترین اثر گنجینه جوبجی، دستبندی زرین با کتیبه‌ای از دوره عیلام نو است که با عقیق نسبتا بزرگی تزیین شده است. این دستبند از سه قطعه متصل به هم تشکیل شده و ترکیبی از طلا و سنگ عقیق است. با وجود این کشف مهم، اما محوطه جوبجی از گزند تخریب پروژه‌های عمرانی در امان نماند.

ارجان در بهبهان در سال 1361 شمسی

تابستان سال ۱۳۶۱ عملیات عمرانی ساخت سد شهدای مارون در شمال شهر بهبهان استان خوزستان با برخورد به یک آرامگاه سنگی متوقف شد. باستان‌شناسان در ارجان بهبهان، تابوت یو شکل برنزی را کشف کردند که آثار بی‌نظیری درون و بیرون آن قرار داشت. در داخل تابوت، «کیدین هوتران یکم» از بزرگان عیلامی دفن شده بود و در دست چپ او که روی سینه‌ او قرار داشت، یک حلقه قدرت طلایی کشف شد؛ حلقه‌ای که حالا یکی از شاخص‌ترین آثار موزه‌ای ایران است و در موزه ملی نگهداری می‌شود.

علاوه بر حلقه قدرت ارجان، اشیای دیگری مانند چراغ برنزی، ساغر برنزی، ده ظرف استوانه‌ای شکل برنزی، نود و هشت دکمه طلایی و سینی برنزی که تصاویری روی آن مشخص بود نیز از این منطقه کشف شد. سینی برنزی که اکنون به جام ارجان معروف است، نماد کاروان المپیک ایران در توکیو ۲۰۲۰ بود و در پی همین عملیات عمرانی، کشف شد.

گنج تپه حسنلو در سال 1334 شمسی

در سال ۱۳۳۴ شمسی یک هیئت مشترک ایرانی و آمریکایی به ریاست پروفسور رابرت دایسون در تپه حسنلو مشغول کاوش شدند. این حفاری در سال‌های بعد هم ادامه یافت. بالاخره روز پنجشنبه ۲۳ فروردین ماه سال ۱۳۳۷ هیئت مشترک ایران و آمریکا ضمن حفاری در این تپه موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو گردید.

از تپه باستانی حسنلو انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سرنیزه‌هایی از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالی و اشیای استخوانی سنگی سفالی، شیشه‌ای و فلزی گوناگون که هر یک دارای ارزش تاریخی، باستانی و هنری هستند، کشف شده است که در موزه‌ها ایران باستان، آذربایجان، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای جهان نگهداری می‌شود.

مرموز ترین مورد در بزرگترین گنج های ایران که هنوز پیدا نشده!

پس از حمله اسکندر به ایران و غارت و چپاول ثروت هخامنشیان، داریوش با کاروان کوچکی از گنجهایش به اقامتگاه تابستانی خود در هگمتانه (شهر همدان کنونی) رفت. بنا به نگارش های باستانی “داریوش هخامنشی قبل از آن که بمیرد دستور داد که تمام طلاها، نقره ها و اشیای قیمتی دیگر را در نزدیکی شهر دفن کنند.

وقتی که اسکندر اقامتگاه تابستانی را به تسخیر در آورد، هیچ اثری از گنج بر جای نمانده بود. اسکندر نیروهایش را وادار کرد هفته ها در اطراف شهر بدنبال گنج مدفون بگردند که جستجویی بی حاصل بود.” این گنجینه که به گفته کارشناسان حدودا نصف دارایی خاندان هخامنشی بوده، برای بازسازی ایران و جمع آوری لشکری انبوه توسط داریوش حمل می شده است.

۲۵۰سال بعد، سردار رومی مارکوس لیزینیوس کراسوس به جستجوی این گنجینه ی طلا پرداخت و برای آن حتی با پارت ها، یکی دیگر از اقوام آسیای صغیر وارد جنگ شد و به نتیجه ای نرسید. بعد از او، پارت ها، سرداران رومی ژولیوس سزار، مارکوس آنتونیوس و همچنین امپراتور روم، نرون نیز، همگی به دنبال گنج داریوش گشتند و به هیچ نتیجه ای نرسیدند. در سال ۱۹۷۳ (۱۳۵۲ شمسی) شاه وقت ایران محمد رضا شاه پهلوی دستور کاوش این گنج را داد؛ یک هیئت آمریکایی با پیشرفته ترین تجهیزات حفاری و اکتشاف به کار پرداخت، اما نتوانست گنج را پیدا کند.