کارتن، یکی از پراستفاده‌ترین مواد بسته‌بندی و حمل و نقل است. به دلیل سبک بودن و مقاومت آن و همچنین قابلیت چاپ روی آن، کارتن از هر نوع آن برای مثال کارتن دایکاتی یا کارتن مادر و… به عنوان یک گزینه ایده‌آل برای جعبه‌های حمل و نقل و حتی بسته بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، با تولید بسیاری از کارتن‌ها، مقدار قابل توجهی از پسماندهای کارتنی به وجود می‌آید. در اینجا فرایند بازیافت کارتن به کار می‌آید.
بازیافت کارتن، نه تنها باعث کاهش مقدار پسماند می‌شود بلکه با کاهش نیاز به تولید کارتن جدید، منابع را حفظ می‌کند. همانطور که کاربردهای کارتن سازی بسیار رایج و زیاد است، ضایعات کارتن نیز یکی از مشاغل پرسود در حوزه بازیافت است. زباله طلا درواقع اصطلاحی است که به کارتن‌ها و مقواهای ضایعاتی گفته می‌شود. گاهی اوقات ضایعات کاغذی در ایران به دیگر کشورها هم صادر می‌شود.
اما این ضایعات شامل چه مواردی می‌شود؟ کارتن و مقوا یکی از کم هزینه‌ترین و در عین حال مقاوم‌ترین محصولات برای بسته بندی محصولات مختلف است که به همین دلیل هم در صنایع مختلف کاربرد دارد. اما این محصولات پس از استفاده، قابلیت به کارگیری مجدد را ندارند. پیش از این ضایعات کاغذی بازیافت می‌شد اما این روزها با افزایش قیمت مواد اولیه تولید کارتن و مقوا ضایعات آن از کاغذ جدا شده است. در برخی از مواد کارخانه‌ها بسته بندی‌های خود را از مراکز توزیع پس می‌گیرند تا مجدد از آنها استفاده کنند.
برای مثال برندهای خانگی لوازم خانگی کره‌ای زمانی که محصولات خود را می‌فروشند کارتن آنها را پس می‌گیرند و این مساله به خودی خود نشان می‌دهد که در همه جای دنیا مقوای ضایعاتی مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضایعات کاغذ و کارتن بخش عمده ای از زباله های شهری را تشکیل می دهد که می توان با بازیافت آنها در هزینه ها صرف جویی کرد. ضایعات کاغذ و کارتن در کشور ما طبق آمار ۱۰% از کل زباله های شهری را تشکیل می دهد.
صنعت بازیافت یکی از صنایع پر سودی است که چند سالی است رونق یافته و زمینه اشتغال تعداد زیادی از افراد را فراهم کرده است. این صنعت علاوه بر سود آوری به حفظ محیط زیست نیز کمک می کند. در ادامه در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه می شود. خریدار ضایعات کاغذ و کارتن برخی از شرکت ها و کارخانه هایی هستند که در شهرهای تهران ، مشهد ، اصفهان ، کرج ، تبریز و … اقدام به جمع آوری این ضایعات می کنند.
کاغدهای باطله و کارتن های خالی بخش عمده ای از زباله های جامد را تشکیل می دهد که از بین بردن آنها با سوزاندن علاوه بر آلودگی هوا می تواند باعث از بین رفتن منابع طبیعی بیشتر برای تولید کاغذ و کارتن شود. خرید و فروش ضایعات کاغذ و کارتن در تمام شهرهای ایران صورت می گیرد و قیمت روز هر کیلو از این ضایعات تابعی از قیمت جهانی کاغذ و قیمت دلار در ایران است. در این مطلب، ما به بررسی مزایای بازیافت کارتن، نحوه عملکرد آن، و چگونگی کمک به تحقق این هدف خواهیم پرداخت.
مزایای بازیافت کارتن
بازیافت کارتن، بسیاری از مزایا و فوایدی را به همراه دارد. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره خواهیم کرد:
کاهش پسماندهای جامد: بازیافت کارتن باعث کاهش تولید پسماندهای جامد شده و در نتیجه حفظ منابع طبیعی و محیط زیست می‌شود.
صرفه‌جویی در منابع: بازیافت کارتن به معنی استفاده مجدد از منابع است. این موضوع باعث صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی مانند چوب و آب می‌شود.
کاهش هزینه‌ها: تولید کارتن جدید هزینه‌های بالایی را به دنبال دارد. با بازیافت کارتن، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد.
سهولت در بازیافت: کارتن یک ماده قابل بازیافت است و به راحتی می‌توان آن را بازیافت کرد.
جلوگیری از آلودگی هوا و آب: با کاهش مقدار پسماندهای جامد، آلودگی هوا و آب نیز کاهش پیدا می‌کند.
با توجه به این مزایا، بازیافت کارتن یکی از راههای مهم جهت حفظ منابع طبیعی و محیط زیست است.
استفاده از ضایعات کاغذ و کارتن
ماده اصلی ساخت کاغذ سلولز است که از چوب درختان بدست می آید. از نظر تاریخچه ، تولید کاغذ به ۱۰۵ سال پس از میلاد و کشور چین بر می گردد و پس از آن در اواخر قرن چهاردهم در اروپا نیز کاغذ سازی صورت گرفت.
فرآیند تولید کاغذ بسیار دشوار و پر هزینه است و بطور میانگین برای تولید هر تن کاغذ چند صد تن مواد شیمیایی و کلی درخت استفاده می شود. بنابراین از بین رفتن چنین محصولات پر هزینه ای در صورت تبدیل شدن به ضایعات کار معقولانه ای نخواهد بود.
علاوه بر این با بازیافت کاغذ می توان محصولاتی بدست آورد که فرآیند تولید کاغذ را تسهیل می کند. به عنوان مثال می‌توان محصولات بدست آمده از بازیافت کاغذ را بدون انجام مراحل تصفیه با خمیر کاغذ دست اول مخلوط کرد تا بتوان مقدار بیشتری کاغذ تولید کرد. تمام کاغذهای فاقد آلودگی و بدون جوهر از جمله کاغذهای کامیپوتری را می توان بدین ترتیب مجددا مورد مصرف قرار داد .
یکی دیگر از راههای استفاده از محصولات بازیافت کاغذ و کارتن مخلوط کردن آن با خمیر کاغذ به همراه انجام مراحل تصفیه است. در این روش می توان کاغذهای حاوی جوهر و رنگ مانند انواع مجلات و روزنامه ها را مورد استفاده قرار داد.
کاغذهای بازیافتی را می توان بدون تصفیه برای مصارفی غیر از تولید مجدد کاغذ استفاده کرد. به عنوان مثال روزنامه و کاغذهای مخلوط بازیافتی را می توان برای تولید مقواهای صنعتی ، کاغذ دیواری و شانه تخم مرغ مورد استفاده قرار داد.
علاوه بر مواد فوق می توان از کاغذهای باطله و کارتن دور ریخته برای موارد دیگر نیز استفاده کرد که برخی از آنها شامل عایق های سلولزی ، استفاده به عنوان سوخت و صادرات به دیگر کشورها است.
محصولات حاصل از بازیافت ضایعات کاغذ و کارتن
کاغذهای فلوتینگ، تست لاینر و وایت تاپ برخی از محصولات حاصل از بازیافت کاغذ هستند که می توانند هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد و به حفظ محیط زیست نیز کمک کند. کاغذهای باطله را می توان به عنوان یک ماده خام در نظر گرفت و آنها را به محصولات دیگر تبدیل کرد.
کاغذ فلوتینگ
فلوتینگ نوعی کاغذ است که در لایه میانی ورق کارتن به صورت کنگره ای یا موج دار استفاده می شود. این لایه حکم ضربه گیر را دارد و برای تحمل فشارهای فیزیکی و استاتیکی وارد شده به کارتن مورد استفاده قرار می گیرد.
کاغذ تست لاینر
کاغذ کرافت نوعی کاغذ است که برای ورق سازی و کارتن سازی استفاده می شود. لازم به ذکر است کرافتی که صد در صد از ضایعات تولید شده باشد تست لاینر نامیده می شود.
وایت تاپ
نوعی کاغذ است که در کارتن سازی برای لایه های بیرونی ورق های کنگره دار استفاده می شود و برای چاپ و زدن برچسب یک طرف آن سفید است.
از ضایعات کارتن برای تولید کارتن جدید استفاده می‌شود با توجه به گران بودن و کمیاب بودن مواد اولیه ترجیح بر استفاده مجدد از این ضایعات است. از سوی دیگر تولید کارتن با مواد اولیه آسیب زیادی هم به محیط زیست وارد خواهد کرد. زیرا درخت زیادی برای این کار باید قطع شود و به طبیعت آسیب زیادی وارد می‌شود. تجارت کارتن این روزها در حدی است که حتی از بازیافت کاغذ باطله هم بخش‌های مختلف کارتن تولید می‌شود. البته باید توجه داشت که مقوا و کاغذ را بیش از ۷ بار نمی‌توان بازیافت کرد و پس از این مرحله از آنها به عنوان سوخت کارخانه‌های کاغذ سازی استفاده می‌شود. به غیر از بسته بندی‌های جدید، محصولات زیر هم با استفاده از این ضایعات تولید می‌شود:
کاشی‌های سقفی
دیوار پوش
صنایع و هنرهای دستی
کاغذهای فلوتینگ، وایت تاپ و تست لاینر
انواع ضایعات کارتن
این نوع ضایعات هم خود دارای انواع مختلفی است که توسط مشاغل مختلف ایجاد می‌شود:
- مقوای پشت خاکستری
- مقواهای ایندربورد
- مقوای پشت سفید
- کارتن
- مقوای کرجی
- ضایعات کارتن غیرقابل بازیافت
برخی از این ضایعات، برخلاف موارد بالا قابلیت بازیافت را به دلایل مختلف ندارند:
- کارتن‌های خیلی کثیف مثل کارتن میوه‌های آبدار
- فویل پیچ شده
- ریز و خرد شده
- آغشته به مواد دیگر مانند کارتن‌های فست فودها
- آغشته به مواد نفتی مانند کاغذهای رنگی براق
معاملات ضایعات انواع کاغذ و قیمت آنها
خرید ضایعات کارتن نیز مانند خرید کارتن بسته بندی تازه تولید، بسیار رایج بوده و معاملات آن قوانین خاص خود را دارد. استفاده از ضایعات کاغذی به صرفه جویی در هزینه بسته بندی کمک کرده و در مصرف آب هم صرفه جویی می‌شود زیرا فرایند تخمیر مواد اولیه مقوا و کاغذ جدید به آب بسیار زیادی نیاز دارد. این کار به حفظ منابع زیست محیطی هم کمک کرده و مشاغل جدیدی را نیز ایجاد می‌کند.
به همین دلیل هم معاملات زیادی در این زمینه انجام می‌شود. ضایعات کارتن توسط شرکت‌های مختلف دولتی و خصوصی و بر اساس وزن آنها به مزایده عمومی گذاشته می‌شود. برای این کار شرکت کنندگان می‌توانند از این اقلام مزایداتی دیدن کرده و نسبت به ارسال مدارک خود اقدام کنند.
در این دسته از فرایندها شرکت‌ها اقلام ضایعاتی خود مانند مقوا، کارتن و غیره را که معمولا در انبار خود موجود هستند در طی مدت زمان مشخصی برای مزایده قرار می‌دهند. پس از باز کردن پاکت شرکت کنندگان فردی برنده مزایده خواهد بود که بیشترین رقم را اعلام کرده باشد و از رقم کارشناسی هم بالاتر باشد.
قیمت ضایعات کارتن هم به مواردی مانند مواد اولیه، محل خرید ضایعات مقوا، زمان خرید و فروش ضایعات، چاپ دار بودن یا نبودن کارتن‌های ضایعاتی، تمیز بودن مقواها و تعداد بازیافت شدن آنها بستگی دارد. بنابراین به هر میزان که کیفیت کارتن ضایعاتی بالاتر باشد؛ قیمت آن هم بیشتر می‌شود.
