سوله گلخانه چیست؟

کشت گلخانه ای، نیاز به آب و فضای کمی دارد. در کشت گلخانه ای میتوان در تمام فصول سال تمام محصولات فصلی را کشت کرد، اما در کشاورزی سنتی با توجه به اینکه به آب و فضای بیشتری نیاز است نمیتوان هر محصولی را خارج از فصل همان محصول کشت کرد که این موضوع یکی از محدودیتهای کشاورزی سنتی است.برای روی آوردن به کشاورزی نوین و پیشرفته باید الزامات و زیر بناهای اولیه آن فراهم باشد. یکی از مهمترین و ابتدایی ترین این نیازها داشتن مکانی برای کشت و پرورش میباشد.

در برخی کاربردها سوله سبک به دلیل قیمت تمام شده ارزان و زمان کوتاه بهره برداری بسیاری از صنعتگران صنعتی و غیر صنعتی را به ساخت و در اختیار داشتن این نوع سازه سوق میدهد. استفاده از سازه های بتنی با توجه به هزینه های بالا و سرعت پایین در ابعاد بالا انتخاب مناسبی نمیباشند. از این رو سوله ها با توجه به مقرون به صرفه بودن و سرعت بالای ساخت، گزینه های منتخب خوبی هستند.

قابلیتهای منعطف پذیری، کاربردهای صنعتی و غیر صنعتی متنوع، ایمن و مقاوم پذیر بودن در برابر بلایای طبیعی و ساخت در ابعاد بالا از مزایای مهم استفاده از میباشد. در کاربردهایی همچون سوله مرغداری، سوله دامداری، سوله صنعتی، سوله گلخانه، سوله ورزشی، سوله انبار و … کاربرد دارند.

گلخانه محیطی است که شرایط رشد و نمو گیاهان را به صورت یکنواخت در طول سال فراهم میسازد. برای جایگزینی کشت سنتی در زمینهای کشاورزی سوله گلخانه کاربرد دارد. سوله گلخانه سازه ای فلزی جهت کشت و کار کشاورزی و یا پرورش گل و گیاه میباشد. برای خرید سوله دست دوم با توجه به اینکه رنگ اکثر قطعات دچار زنگ زدگی یا خوردگی شده نیاز به رنگ آمیزی مجدد و ترمیم دارند.

در قالب یک سوله ارزان، ایمن و مقاوم میتوان سوله گلخانه را بنا کرد. همانند تمام سوله ها سقف و دیواره های این نوع سوله نیز از اهمیت بالایی در ساخت برخوردار است. معمولا پوشش سقف سوله گلخانه را از جنس شیشه یا طلق شفاف میسازند تا نور خورشید بدون هیچ مانعی به طور مستقیم به محصولات بتابد.

در این سوله باید شرایطی مناسب با هدف حذف موانع تولید برای رسیدن به تولید و سود خوب فراهم شود. از این رو نیاز به فضای بسته ای داریم تا از خروج هوا جلوگیری شود. برای ایجاد تعادل دمایی مناسب باید از تاسیسات گرمایی و سرمایشی استفاده شود.

سازه گلخانه باید ایمن و مقاوم باشد چرا که عوامل طبیعی همانند باد، باران شدید، صاعقه و تگرگ سبب از بین رفتن گیاهان و محصولات میشود. با مقاوم و ایمن جهت رشد و پرورش گل و گیاهان تزئینی و همچنین صیفی جات میتوان جلوی این عوامل طبیعی را گرفت.

یکی از نکات مهم در داشتن سوله گلخانه این است که باید فاصله تولید تا فروش و عرضه محصولات کم باشد چرا که باعث ارتقا کیفیت و دسترسی به محصولات تازه را فراهم میسازد. معمولا زمینهای کشاورزی دور از محل سکونت و در بافت روستایی قرار دارند که حمل و نقل محصولات به شهرها و محل عرضه محصولات به کندی و سختی انجام میپذیرد. اما با در اختیار داشتن گلخانه میتوان بر این مشکلات و نقاط ضعف فائق آمد.

انواع گلخانه ها

گلخانه های تونلی

سازه فلزی گلخانه های تونلی یا مرکب به فرم کمانی (از لوله های گالوانیزه و تو خالی یا فولادی توپر) ساخته میشود. سازه های گلخانه ای دارای قابلیتهایی همچون ساخت و نصب سریع و آسان، با قابلیت جابجایی و با صرفه اقتصادی است. برای تولید و پرورش قارچ، سبزیجات و صیفی جات میتوان از سوله گلخانه ای تونلی استفاده کرد. معمولا عرض دهانه تونل را 8 متر در نظر میگیرند. از این رو باید ابعاد زمین مضربی از 8 باشد.

گلخانه های پیوسته

به گلخانه های پیوسته گلخانه اسپانیایی نیز گفته میشود که در ابعاد بزرگ با سایز دهانه و ارتفاع مختلف ساخته میشود. معمولا پوشش دیواره های گلخانه را از پلی کربنات و پوشش سقف سوله را از پلاستیک میسازند.

سوله سبک گلخانه ای

همانطور که در قبل عنوان شد برای ساخت سوله گلخانه، بهترین انتخاب میباشد. در ابتدا باید تصمیم گرفت چه نوع محصولی پرورش داده شود. سپس بر اساس نوع محصول و حجم تولیدی باید محل ساخت بررسی و مساحت زمین مورد نیاز را اندازه گیری کرد.

زیرا انتخاب نوع سازه سوله و هزینه ساخت سوله گلخانه ای، بر اساس ویژگی های محل ساخت و ابعاد زمین تعیین میشود. در مرحله بعدی باید متریال سازه مشخص شود که از جنس چوبی ساخته میشود یا اسکلت فلزی. اسکلت فلزی نسبت به چوبی بسیار مقاومتر (جهت نگه داشتن پوشش پلاستیکی ضد اشعه ماوراء بنفش یا شیشه ای) و مقرون به صرفه تر میباشد.

در اکثر مناطق استراکچر فلزی سوله های گلخانه ای از آلومینیوم یا گالوانیزه ساخته میشوند، که این نوع استراکچرها نسبت به اسکلتهای چوبی هزینه بیشتری را در بر میگیرند. اسکلتهای چوبی طول عمر بالایی ندارند چرا که در زمان کمی پوسیده میشوند و در برابر عوامل طبیعی همچون بادهای شدید مقاومت کمتری دارند.

برای افزایش طول عمر اسکلتهای چوبی، معمولا قطر چوبها را افزایش میدهند که باعث میشود سایه و نور کمتری ایجاد شود. از این رو استراکچرهای چوبی در ساخت سوله های گلخانه ای توصیه نمیشود.

ارتفاع سوله گلخانه از نوع فلزی تقریبا دو برابر گلخانه های اسکلت چوبی است. همین موضوع باعث افزایش رشد گیاهان، در نتیجه عملکرد بهتر گلخانه میشود. از طرف دیگر سایه در سوله های فلزی بیشتر ایجاد میشود برای مقابله با این مشکل پیشنهاد میشود موقعیت و جهت نمای گلخانه به سمت جنوب یا جنوب شرقی ساخته شود.

کاربردهای سوله گلخانه

سازه های فلزی یکی از پرکاربردترین سازه ها هستند که در اکثر صنایع به کار گرفته میشوند. صنعت کشاورزی در مقوله کشت سنتی نیز یکی از صنایعی میباشد که از مزایا و کاربردهای سوله فلزی بی نصیب نمانده است. در کشاورزی برخی محصولات هستند که از سود آوری بالایی برخوردارند و بنابر کشت سنتی در تمام فصول برداشت محصول ندارند.

از این رو در اختیار داشتن سوله گلخانه و فراهم آوردن شرایط مناسب برای رشد و پرورش گیاهان در تمام فصول بسیار حائز اهمیت است. در این قسمت به معرفی کشت مدرن و پر سود چند محصول میپردازیم که علاوه بر معرفی مشاغل کشارزی سود ده، به کاربردهای متنوع سوله هم میرسیم.

پرورش زعفران

با توجه به حساس بودن پرورش زعفران، در گذشته در ایران پرورش زعفران فقط در چند منطقه امکانپذیر بود اما امروزه با رشد و پیشرفت کشاورزی و روی کار آمدن کشاورزی مدرن در کنار سوله گلخانه میتوان به کشت زعفران که از یکی از پر سودترین کشتها (در صنعت غذایی و دارویی) میباشد

در هر منطقه ای پرداخت و علاوه بر تامین نیازهای داخلی به صادرات نیز اندیشید. این محصول ارزشمند به دو روش ایروپونیک یا هواکشت پرورش می یابد. در ادامه به معرفی این دو روش میپردازیم.

پرورش قارچ

از دیگر کاربردهای سوله گلخانه در پرورش قارچ است که ایران نیز توان تولید بالایی در حوزه پرورش و تولید قارچ دارد. اما بنابر دلایلی هنوز در زمینه صادرات به خودکفایی نرسیده ایم. اگر مسائل و اتفاقات پیش بینی نشده رخ ندهد از یک سوله پرورش قارچ در سال میتوان شش دوره برداشت انجام داد.

پرورش میوه جات و سبزیجات

تولید و پرورش میوه و سبزی در زمین کشاورزی به صورت سنتی، در فصول خاصی انجام میشوند. اگر درخواست تقاضا در تمام طول سال وجود داشته باشد، در اختیار داشتن برخی محصولات به صورت دائم، با کیفیت و تازه وجود ندارد. یکی از راهکارها میتواند سردخانه باشد اما نگهداری و ذخیره سازی برخی سبزی ها و میوه ها در سوله سردخانه نیز عملاً طراوت و تازگی محصول را چندان حفظ نمیکند.

با سوله گلخانه میتوان محصولات نسبتاً خوب و با کیفیتی را به بازار عرضه نمود. محصولات پر مصرفی همچون خیار، گوجه فرنگی، کاهو، کلم، فلفل، قارچ و انواع سبزیجات، انگور و توت فرنگی و تمشک و انواع مرکبات و … را میتوان در سوله گلخانه کشت داد.

گیاهان دارویی

با پیشرفت علم پزشکی در تولید داروهای شیمیایی هنوز هستند افرادی که به طب سنتی با تکیه بر درمان با گیاهان دارویی علاقمندند. یک مکان مناسب برای کشت و پرورش گیاهان دارویی سوله گلخانه میباشد به این منظور افرادی با هدف پرورش گیاهان دارویی که یک صنعت پول ساز است، با ورود به این بخش اقدام به ساخت سوله گلخانه میکنند.

از پر مصرفترین و مفیدترین داروهای گیاهی میتوان به لیمو، اسطوخودوس، گل گاوزبان، بادرنجبویه، آلوئه ورا، آویشن، کاسنی و … اشاره کرد بر این اساس میتوان به تولید پر سودی در این صنعت دست یافت.

پرورش گل و گیاه زینتی و غیر زینتی

انواع گلهای تزئینی سنتی و مدرن و خارجی (رز، گل محمدی، یاس، ختمی و لیلیوم، لیسین و … ) و حتی گلهای معطر برای کاربرد و هدفی مثل گلاب گیری را میتوان در سوله گلخانه پرورش داد. بیشتر این تولیدات برای فروش به بازارهای گل وگیاه و گل فروشی های نقاط مختلف کشور ارسال می شود.از روشهای کشت مدرن در سوله گلخانه همانطور که در بالا اشاره شد میتوان به کشت هیدروپونیک و کشت ایروپونیک اشاره کرد.

کشت هیدروپونیک

به سیستم کشت هیدروپونیک، آب کشت نیز گفته میشود. در این سیستم برای کشت طیف وسیعی از گیاهان و میوه ها نیاز به خاک و کود نیست، میزان مصرف آب بسیار پایین است و مواد مغذی، از طریق جریان سیال به گیاهان میرسد. از این رو از این سیستم میتوان در استانها و مناطق کویری و کم آب به عنوان یک استراتژی خوب کشت بهره برد. کشت هیدروپونیک حتی در فضاهای باز نیز کاربردی است، هر چند اگر این نوع کشت در داخل سوله کارگاهی انجام شود، به بهره وری بالا خواهیم رسید.

کشت ایروپونیک

همانند روش کشت هیدروپونیک، روش ایروپونیک که به هوا کشت نیز معروف است بی نیاز از خاک بوده مواد، املاح و رطوبت لازم از طریق ریشه های معلق در هوا، دریافت خواهند شد. سازه مورد استفاده برای این نوع کشت باید امکان رشد ریشه آزاد گیاهان به سمت پایین و تا حدودی امکان رشد ساقه گیاه به سمت بالا را فراهم نماید.

اصول فنی در طراحی گلخانه

در طراحی سوله گلخانه، باید الزامات زیادی به طور جدی در برنامه و دستور کار قرار گیرد تا سازه خروجی به عنوان یک سوله استاندارد معرفی شود. چند مورد از این الزامات که در هر سوله گلخانه باید رعایت شوند در ادامه لیست شده است:

پوشش سوله ها

پوشش سوله از دو بخش درونی و بیرونی تشکیل میشود. مصالح مورد نیاز برای پوشش درونی و بیرونی، پنلهای گالوانیزه و سیمانی، ورقهای آلومینیومی و آجر سنگ میباشد. همینطور از شیشه، پلی کربنات یا پلاستیک نیز استفاده میشود.

مزایای پوشش شیشه ای در سوله گلخانه

• در مناطق کم نور و سردسیر، نور و حرارت آفتاب به راحتی از این پوشش عبور میکند.
• نسبت به پوششهای پلاستیکی یا پلی کربنات، دارای طول عمر بالایی میباشند.

معایب پوشش شیشه ای در سوله گلخانه

• از پرهزینه ترین نوع پوشش گلخانه به شمار می آیند.
• به اسکلت بسیار محکم نیاز است.
• مصرف سوخت بالایی نیاز است.
• هزینه نگهداری بالایی دارد.

ویژگی های پوشش پلی کربنات

هزینه پایین این پوشش نسبت به دیگر پوششها، مقاومت بالای آن نسبت به پوشش پلاستیکی و جلوگیری از هدر رفتن انرژی ( مانع از ورود گرما در تابستان و خروج گرما در زمستان)، از ویژگیهای مهم این پوشش میباشد که باعث شده تقاضای بیشتری داشته باشد.

سقف شفاف و شیشه ای: برای تامین نور در گلخانه که از مهم ترین اصول ساخت این سازه میباشد از شیشه یا طلق شفاف استفاده میشود تا گیاهان بتوانند از تابش خورشید بهره مند باشند.

تامین جریان هوای تازه: هوای تازه و خنک، باید به طور دائم در تمام فضای سوله جریان داشته باشد چرا که گیاهان برای رشد و نمو به اکسیژن تازه نیاز دارند. گرمای هوای گلخانه مناسب رشد گیاهان نیست و باعث خراب شدن و گندیدگی محصولات میشود از این رو به یک سیستم خنک کننده و تصفیه هوای دائم در گلخانه نیاز است.

عایق بندی و پوشش مناسب دیوارها و سقف جهت ثابت نگاه داشتن دمای گلخانه از اهمیت بالایی برخوردار است. هوای داخل گلخانه در فصل گرما باید خنک باشد و هیچگونه تبادل گرمایی با محیط بیرون وجود نداشته باشد.

چرا سوله گلخانه سود آور است؟

بازار و اقتصاد محصولات و تولیدات کشاورزی همیشه داغ است و همواره خواهان دارند. با توجه به تقاضای همیشگی این محصولات همواره جای کار وجود دارد و اگر کم کاری رخ دهد، عرضه از تقاضا عقب خواهد ماند.

در کل میزان مصرف و نیاز داخل به تمام محصولات همواره بالا میباشد به حدی که بخش تولید برای پاسخگویی کامل به نیاز مصرف کننده، دچار کمبود وقت میشود. از این رو برای رفع نیاز و صرفه جویی در وقت خرید و احداث سوله به منظور کاربرد گلخانه، در سالهای اخیر بسیار رونق گرفته است.

همواره میزان محصولات برداشت شده از واحدهای سطح زیر کشت، نسبت به زمینهای کشاورزی بسیار مقرون به صرفه تر میباشد.زمینهای کشاورزی پس از هر بار کشت و برداشت نیاز به استراحت دارند، اما گلخانه ها قابلیت چندین نوبت برداشت را در سال برای تولیدکنندگان فعال در این حوزه امکانپذیر میسازد.

برداشت برخی محصولات در زمینهای کشاورزی در موعد و فصل خاصی انجام میشود اما با در اختیار داشتن گلخانه این محدودیت حذف میشود و میتوان در هر زمان هر مقدار میزان که برنامه ریزی شده است را برداشت کرد.

اگرچه ممکن است در ابتدای راه هزینه های راه اندازی و تجهیز یک واحد گلخانه زیاد و گران باشد، اما باید از این نقطه نظر به این موضوع نگاه کرد که شاید این هزینه ها در ابتدا زیاد باشند، اما هزینه هایی که یکبار و در زمان راه اندازی انجام میشوند، به کاربرد سوله می ارزد و به نوعی سرمایه گذاری در دراز مدت محسوب میشود.

عوامل موثر در هزینه راه اندازی سوله گلخانه

عوامل زیادی بر احداث سوله گلخانه موثر هستند که هر کدام به قسمی بر ، تاثیر میگذارند. از مهمترین و اساسی ترین عوامل میتوان به سطح بهره برداری اشاره کرد که با نظر و مشاوره کارفرما تعیین میگردد. معمولاً در شروع کار سطوح محدودتری توصیه میشود و پس از شروع و جا افتادن در کار و آشنایی با ملزومات و تجهیزات کار گلخانه، می توان با برنامه ریزی صحیح اقدام به گسترش ابعاد بهره برداری نمود.

بر همین اساس توصیه میشود در ابتدای کار مساحت زمین را تا 1/5 الی 2 برابر بزرگتر از سطح زیر کشت فعلی در نظر بگیرید تا امکان توسعه زمین و گسترش تولید در آینده فراهم باشد. طراحی سازه فلزی به منظور محاسبه بارها و تعیین ابعاد اعضای سازه فولادی برای تحمل این بارها انجام می پذیرد.