فیلم هفتم: The Substance

فیلم The Substance به کارگردانی کورالی فارگیت، یکی از بحث برانگیزترین و جسورانه ترین آثار سینمایی سال ۲۰۲۴ است که با کاوش در اعماق وسواس کمال گرایی، پیری و هویت، تجربه ای شوکه کننده و عمیق را به ارمغان می آورد. این فیلم با رویکرد صریح و بی پرده خود به ژانر وحشت جسمانی (Body Horror)، مرزهای نمایش سینمایی را جابجا کرده و بحث های گسترده ای را برانگیخته است.

The Substance نه تنها به دلیل نمایش های بصری صریح و گاه آزاردهنده خود، بلکه به خاطر پیام های عمیق و لایه های روانشناختی اش، در جشنواره کن ۲۰۲۴ مورد توجه قرار گرفت و توانست جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کند. این اثر، فراتر از یک فیلم ترسناک صرف، نقدی بر استانداردهای غیرواقعی زیبایی، فشار اجتماعی برای جوانی ابدی و عواقب مصرف گرایی بی رویه است. فیلم با بهره گیری از تم های بنیادین هویت، خودباوری و فناپذیری، مخاطب را به تأمل وامی دارد و او را با پرسش هایی اساسی درباره ماهیت وجودی انسان و ارزش های کاذب جامعه مدرن روبرو می کند. این مقاله به تحلیل جامع و بی طرفانه ابعاد مختلف این فیلم می پردازد تا درکی عمیق تر از چرایی ساخت و اهمیت هنری آن ارائه دهد.

شناسنامه فیلم The Substance: جزئیات تولید و اکران

فیلم The Substance (ماده) محصول سال ۲۰۲۴، یک اثر سینمایی مشترک بین کشورهای انگلستان و فرانسه است که با ترکیبی منحصر به فرد از ژانرهای مختلف، تجربه ای تازه را به مخاطب ارائه می دهد. این فیلم توسط کورالی فارگیت (Coralie Fargeat)، کارگردان و فیلمنامه نویس فرانسوی که پیش از این با فیلم Revenge (۲۰۱۷) خود را مطرح کرده بود، کارگردانی و نوشته شده است. فارگیت در این اثر نیز همچون کارهای قبلی خود، توانایی خود را در به تصویر کشیدن خشونت گرافیکی با هدفی هنری و تماتیک، به نمایش گذاشته است.

ژانر اصلی The Substance را می توان وحشت جسمانی (Body Horror) دانست، اما این فیلم از عناصر علمی-تخیلی، درام، هیجان انگیز و معمایی نیز بهره می برد. این ترکیب ژانرها به فیلم امکان می دهد تا لایه های عمیق تری از روان انسان و جامعه را کاوش کند. مدت زمان نسخه اصلی و کامل فیلم The Substance، ۱۴۰ دقیقه (۲ ساعت و ۲۰ دقیقه) است. این نکته برای مخاطبانی که ممکن است نسخه های کوتاه شده یا سانسور شده (نظیر نسخه های رایج ۸۲ تا ۸۴ دقیقه ای در برخی پلتفرم های داخلی) را تماشا کرده باشند، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا حذف بخش های قابل توجهی از فیلم، نه تنها به روایت داستان آسیب می زند، بلکه درک کامل پیام ها و مقاصد هنری کارگردان را نیز مختل می کند. صحنه های کلیدی مربوط به دگردیسی های فیزیکی و روانشناختی شخصیت ها و همچنین تحلیل های بصری از فرهنگ زیبایی، اغلب در نسخه های سانسور شده حذف می شوند.

The Substance افتخارات چشمگیری را در جشنواره ها کسب کرده است. این فیلم برنده ۳ جایزه و کاندیدای ۴ جایزه دیگر شده که مهم ترین آن، جایزه بهترین فیلمنامه از هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم کن ۲۰۲۴ است. این جایزه، تأییدی بر عمق داستان سرایی و قدرت پیام های فیلم است. بازیگران اصلی این اثر سینمایی شامل دمی مور در نقش الیزابت اسپارکل، مارگارت کوالی در نقش سو و دنیس کواید در نقش هاروی هستند. حضور این بازیگران مطرح، به جذابیت و اعتبار فیلم افزوده است. فیلمبرداری The Substance در ماه می ۲۰۲۲ در پاریس آغاز شد و تا اکتبر ۲۰۲۲ ادامه یافت و برای اولین بار در تاریخ ۱۹ می ۲۰۲۴ در جشنواره کن به نمایش درآمد. سپس توسط کمپانی MUBI در سینماهای کشورهای مختلف و به صورت آنلاین منتشر گردید.

خلاصه داستان: رویای جوانی با بهایی سنگین

هشدار: این بخش حاوی جزئیات کلیدی داستان و اسپویل است.

داستان فیلم The Substance حول محور شخصیت الیزابت اسپارکل (با بازی درخشان دمی مور) می چرخد؛ یک ستاره سابق تلویزیونی و مربی ایروبیک که در آستانه ۵۰ سالگی، با افول حرفه ای و از دست دادن جایگاهش در جامعه ای که شیفته جوانی و زیبایی است، مواجه می شود. او پس از اخراج از برنامه تلویزیونی خود، با آگهی یک محصول مرموز به نام ماده برخورد می کند. این محصول نویدبخش خلق نسخه ای جدید، جوان تر و کامل تر از خود فرد است که به او امکان بازگشت به دوران اوج را می دهد.

الیزابت با وسوسه بازپس گیری زیبایی و موفقیت گذشته اش، تن به استفاده از ماده می دهد. فرآیند تزریق این ماده، منجر به تولد موجودی کاملاً جدید از بدن او می شود: دختری جوان، زیبا، بی نقص و پرانرژی به نام سو (با بازی مارگارت کوالی). سو تجسمی از تمام آرزوهای الیزابت برای کمال ظاهری است. قانون اصلی این فرآیند این است که الیزابت و سو باید زمان حیات خود را به اشتراک بگذارند؛ یک هفته برای الیزابت (نسخه اصلی) و یک هفته برای سو (نسخه جوان). این تعادل برای حفظ پایداری هر دو بدن ضروری است و عدم رعایت آن، عواقب وخیمی در پی خواهد داشت.

در ابتدا، همه چیز طبق برنامه پیش می رود. سو در دنیای بیرونی موفقیت های چشمگیری کسب می کند و به شهرتی حتی بیشتر از الیزابت دست می یابد. الیزابت نیز در هفته های خود استراحت می کند و به نوعی از طریق سو، رویاهای گذشته اش را زندگی می کند. اما رفته رفته، جاه طلبی های سو از کنترل خارج می شود. او تمایلی به بازگشت به بدن الیزابت و تقسیم زمان ندارد و خواستار حضور دائمی در کانون توجه است. این سرکشی سو، به مرور تعادل حساس بین دو بدن را بر هم می زند. با هر بار نادیده گرفتن قانون توسط سو، بدن الیزابت دچار زوال و تباهی فیزیکی می شود؛ پوستش پیر و افتاده، موهایش شروع به ریزش کرده و زخم های وحشتناکی روی بدنش ظاهر می شود. در مقابل، سو نیز با فشار مداوم برای حفظ کمال و شهرت، از نظر روانی تحلیل می رود.

فیلم به شکلی فزاینده خشونت آمیز و گرافیکی، فرآیند دگردیسی و تباهی هر دو شخصیت را به نمایش می گذارد. صحنه های هولناکی از پوست کندن، تغییر شکل بدن و افول فیزیکی به تصویر کشیده می شوند که نه تنها جنبه وحشت آور فیلم را تقویت می کنند، بلکه به مثابه استعاره ای از عواقب مخرب وسواس زیبایی و تلاش برای گریز از پیری عمل می کنند. رابطه بین الیزابت و سو از همزیستی اولیه به رقابتی سمی و نابودگرانه تبدیل می شود. در نهایت، با اوج گرفتن تباهی، هر دو شخصیت به نقطه بی بازگشتی می رسند که به یک پایان بندی شوکه کننده و تراژیک ختم می شود. این پایان بندی نه تنها پیام های اصلی فیلم را برجسته می کند، بلکه مخاطب را با تصویری ناخوشایند اما تأثیرگذار از سرنوشت ناشی از خودویرانگری مواجه می سازد.

بازیگری و شیمی قدرتمند: دمی مور و مارگارت کوالی در اوج

یکی از برجسته ترین جنبه های فیلم The Substance، بازی های قدرتمند و شیمی بی نظیر بین دمی مور و مارگارت کوالی است. این دو بازیگر، هسته عاطفی و بصری فیلم را شکل می دهند و با توانایی خود، ابعاد پیچیده و گاه آزاردهنده شخصیت های الیزابت و سو را به شکلی باورپذیر به تصویر می کشند.

دمی مور در نقش الیزابت اسپارکل:

دمی مور پس از سال ها، با نقشی چالش برانگیز و جسورانه به سینما بازگشته است. او در نقش الیزابت اسپارکل، یک ستاره سابق تلویزیونی که با بحران میانسالی و از دست دادن جایگاه اجتماعی اش دست و پنجه نرم می کند، بی نظیر ظاهر می شود. مور با ظرافت خاصی، آسیب پذیری و استیصال اولیه الیزابت را به نمایش می گذارد؛ زنی که تمام هویت خود را در زیبایی و جوانی اش می بیند و با از دست دادن آن ها، احساس پوچی می کند. او به تدریج، به جنون ناشی از وسواس زیبایی و ترس از پیری می رسد. تغییرات فیزیکی و روانشناختی الیزابت در طول فیلم، از زوال تدریجی تا نمایش های گرافیکی تر، با بازی کاملاً فیزیکی و بدون ترسی از مور همراه است. او توانایی بی همتایی در انتقال حس شرم، ناامیدی و در نهایت خشم ناشی از زوال جسمانی خود نشان می دهد و مخاطب را با خود در این تجربه هولناک همراه می کند.

مارگارت کوالی در نقش سو:

مارگارت کوالی در نقش سو، نسخه جوان تر و کامل تر الیزابت، اجرایی به همان اندازه قوی و خیره کننده ارائه می دهد. سو در ابتدا به عنوان تجسم کمال و موفقیت ظاهر می شود؛ زیبا، پرانرژی و جاه طلب. اما کوالی به تدریج لایه های تاریک تر این شخصیت را آشکار می کند: خودشیفتگی، بی رحمی و بی تفاوتی نسبت به رنج الیزابت. او به خوبی توانایی سو را در فریبندگی و در عین حال تبدیل شدن به یک هیولای خودخواه به نمایش می گذارد. نقش کوالی نیازمند دقت در به تصویر کشیدن این دوگانگی است؛ او باید هم جذاب و دل ربا باشد و هم به تدریج چهره ای پلید و مخرب را نشان دهد. پویایی این شخصیت از کمال ظاهری به سمت تباهی درونی، با بازی ظریف کوالی به اوج می رسد.

دینامیک بین الیزابت و سو، قلب تپنده فیلم است. این رابطه از همزیستی اجباری به یک نبرد تمام عیار برای بقا تبدیل می شود. دمی مور و مارگارت کوالی با توانایی خیره کننده خود در به تصویر کشیدن این رابطه پیچیده و گاه ترسناک، تنش و درام فیلم را به اوج می رسانند. شیمی آن ها نه تنها در صحنه های مشترک، بلکه در تقابل غیابی شان نیز ملموس است. بیننده می تواند حس کند که چگونه اعمال یکی، مستقیماً بر دیگری تأثیر می گذارد و این دوگانگی هویتی، به شکلی قدرتمند به نمایش درمی آید. علاوه بر این دو بازیگر، دنیس کواید نیز در نقش هاروی، تهیه کننده تلویزیونی که الیزابت را اخراج می کند، نقشی مکمل اما مهم ایفا می کند. او نمادی از سیستم سطحی و بی رحمی است که الیزابت را به سمت استفاده از ماده سوق می دهد.

تحلیل تماتیک: فراتر از وحشت؛ نقد جامعه مصرف گرا و وسواس کمال

فیلم The Substance به کارگردانی کورالی فارگیت، اثری است که فراتر از یک فیلم صرفاً ترسناک، به یک نقد اجتماعی عمیق و تامل برانگیز تبدیل می شود. این فیلم با استفاده از زیرژانر وحشت جسمانی (Body Horror)، به بررسی وسواس جامعه مدرن به کمال ظاهری، پیری، هویت و پیامدهای مخرب مصرف گرایی می پردازد.

Body Horror به عنوان ابزاری برای نقد اجتماعی:

فارگیت از بدن انسان به عنوان بوم نقاشی برای نمایش اضطراب های مدرن استفاده می کند. تغییر شکل ها و تباهی های فیزیکی که الیزابت و سو تجربه می کنند، صرفاً برای شوک بصری نیستند، بلکه استعاره ای از فشارهای روانی و اجتماعی هستند که افراد را برای رسیدن به استانداردهای غیرواقعی زیبایی تحت فشار قرار می دهند. بدن در این فیلم، قربانی میل به کمال و نشانه ای از فروپاشی هویت در مواجهه با این فشارهاست. این رویکرد، یادآور آثار دیوید کراننبرگ است که در آن ها بدن به مرکز تغییرات هولناک تبدیل می شود تا تم های عمیق تر روانشناختی و اجتماعی را کاوش کند.

فرهنگ زیبایی و فشار اجتماعی:

The Substance به شدت استانداردهای غیرواقعی زیبایی را به چالش می کشد. جامعه ای که الیزابت در آن زندگی می کند، به شکلی بی رحمانه، زنان مسن را به حاشیه می راند و تنها به جوانی و طراوت بها می دهد. این فیلم نشان می دهد که چگونه این فرهنگ زیبایی، افراد را به سمت راه حل های افراطی سوق می دهد تا از پیری فرار کنند. وسواس الیزابت برای حفظ ظاهر جوان خود، نمادی از این فشار اجتماعی است که نه تنها او را از نظر جسمی نابود می کند، بلکه هویت او را نیز از بین می برد.

هویت و دوگانگی:

یکی از تم های کلیدی فیلم، پدیده دوبل (Double) و از دست دادن حس خود واقعی در جستجوی کمال ظاهری است. سو، به عنوان خودِ جدید و کامل الیزابت، در ابتدا آرزویی برآورده شده است، اما به سرعت به موجودی مستقل و ویرانگر تبدیل می شود. این دوگانگی به شکلی استعاری نشان می دهد که چگونه تلاش برای خلق یک نسخه ایده آل از خود، می تواند به از دست دادن هویت اصلی و ایجاد یک رابطه سمی با خودِ دیگر منجر شود. الیزابت در تلاش برای حفظ جوانی خود، در واقع خودِ واقعی اش را قربانی می کند و در نهایت، هم الیزابت و هم سو در این نبرد برای برتری، هویت واقعی خود را از دست می دهند و به تباهی کشیده می شوند.

پیری، فناپذیری و انکار:

این فیلم به شکلی بی پرده، ترس از پیری و تلاش بیهوده برای گریز از آن را به تصویر می کشد. الیزابت نمی تواند واقعیت پیری و فناپذیری جسم خود را بپذیرد و به دنبال راهی برای انکار این حقیقت اساسی زندگی است. ماده به او وعده فرار از این واقعیت را می دهد، اما در نهایت، این فرار به یک کابوس وحشتناک تبدیل می شود که او را با حقیقت تلخ تر فناپذیری مواجه می کند. فیلم به ما یادآوری می کند که پذیرش روند طبیعی پیری و تغییرات جسمانی، بخشی از سلامت روان و هویت فردی است.

مصرف گرایی و وعده های توخالی:

The Substance نقدی تند بر شرکت هایی است که راه حل های سریع و آسان برای مشکلات پیچیده ارائه می دهند و پیامدهای ناخواسته و مخرب آن ها را نادیده می گیرند. ماده به عنوان یک محصول انقلابی تبلیغ می شود که زندگی را بهبود می بخشد، اما در نهایت، به ابزاری برای خودتخریبی تبدیل می شود. این فیلم به نوعی نمادگرایی صنعت زیبایی و محصولات ضد پیری است که با وعده های دروغین، آسیب های روانی و جسمانی بسیاری را به بار می آورند.

صراحت بصری و خشونت گرافیکی:

یکی از بحث برانگیزترین جنبه های فیلم، صراحت بصری و خشونت گرافیکی آن است. کارگردان کورالی فارگیت از نمایش صحنه های شوکه کننده و تصاویر آزاردهنده جسمانی ابایی ندارد. این تصاویر، از تغییر شکل های تدریجی و تهوع آور تا نمایش های صریح از بدن های آسیب دیده، بخش مهمی از پیام فیلم را منتقل می کنند. هدف کارگردان از این رویکرد، صرفاً ایجاد ترس نیست، بلکه واداشتن مخاطب به مواجهه با زشتی های ناشی از وسواس کمال و رنج ناشی از انکار واقعیت های انسانی است. این صراحت، به فیلم اعتبار هنری می بخشد و آن را از یک اثر تجاری صرف متمایز می کند، هرچند که تماشای آن برای همه مناسب نیست و ممکن است برای برخی مخاطبان آزاردهنده باشد. این رویکرد نشان می دهد که کارگردان از تماتیک خود به طور کامل حمایت می کند و آماده است تا برای انتقال پیام خود، از مرزهای معمول سینما فراتر رود.

The Substance با جسارت تمام، آینه ای در برابر جامعه ای قرار می دهد که در دام استانداردهای غیرواقعی زیبایی و وسواس کمال ظاهری گرفتار آمده است. صحنه های گرافیکی و هولناک فیلم، نه صرفاً برای شوک، بلکه برای به تصویر کشیدن عواقب مخرب این وسواس به کار رفته اند.

کارگردانی کورالی فارگیت: جسارت و کنترل هنری

کورالی فارگیت با The Substance، بار دیگر توانایی خود را در خلق آثاری جسورانه و تحریک آمیز به اثبات رسانده است. سبک کارگردانی او در این فیلم، ترکیبی از وحشت روان شناختی، درام عمیق و طنز سیاه گزنده است که به فیلم هویتی منحصر به فرد می بخشد. فارگیت با کنترل کامل بر روایت و جنبه های بصری، مخاطب را به سفری پر از تنش و تأمل برانگیز می برد.

یکی از نقاط قوت کارگردانی فارگیت، استفاده ماهرانه از جلوه های ویژه عملی و گریم برای ایجاد تصاویر به یاد ماندنی و آزاردهنده است. در عصری که جلوه های ویژه کامپیوتری غالب است، فارگیت به تکنیک های سنتی تر روی می آورد تا حس واقع گرایی و تهوع آوری دگردیسی های فیزیکی را به حداکثر برساند. این رویکرد باعث می شود که زوال بدن الیزابت و سو، بسیار ملموس و تاثیرگذار به نظر برسد و مخاطب را با خود در این تجربه جسمانی همراه کند. دقت در جزئیات بصری، به خصوص در صحنه های مربوط به زخم ها، عفونت ها و تغییرات پوست، نشان دهنده تعهد کارگردان به انتقال پیام فیلم از طریق تصاویر است.

طراحی صحنه، نورپردازی و موسیقی در The Substance نقش حیاتی در ساخت اتمسفر وهم آلود و تأثیرگذار فیلم ایفا می کنند. فضاهای داخلی، به ویژه آپارتمان الیزابت، با رنگ ها و چیدمان خاص خود، حس زندانی شدن و تنهایی را القا می کنند. نورپردازی اغلب با کنتراست های شدید و سایه های سنگین، به برجسته کردن حالت های روانی شخصیت ها و ایجاد حس ترس کمک می کند. موسیقی متن نیز با استفاده از صداهای ناهنجار و ملودی های آزاردهنده، به تشدید تنش و پیش بینی وقوع رویدادهای ناگوار می انجامد و به طور کلی، یک فضای دلهره آور را در طول فیلم حفظ می کند.

فارگیت همچنین در مدیریت ریتم و تدوین فیلم هوشمندانه عمل کرده است. با وجود مدت زمان نسبتاً طولانی، فیلم دارای ریتمی حساب شده است که در ابتدا با معرفی آرام شخصیت ها و وضعیت آن ها آغاز می شود و سپس به تدریج با پیشرفت داستان و شدت گرفتن تباهی، سرعت و تنش آن افزایش می یابد. تدوین نیز به گونه ای انجام شده که صحنه های شوکه کننده را با لحظات دراماتیک و روانشناختی ترکیب کند، بدون آنکه از تأثیر هر یک بکاهد. این کنترل هنری دقیق فارگیت بر تمامی جنبه های تولید، The Substance را به اثری منسجم و قدرتمند تبدیل کرده است که از نظر بصری و تماتیک، تأثیری ماندگار بر مخاطب می گذارد.

بازخوردها: از تحسین جهانی تا انزجار مطلق

فیلم The Substance از زمان نمایش در جشنواره کن ۲۰۲۴، واکنش های بسیار متناقض و در عین حال شدیدی را برانگیخته است. این واکنش ها، طیفی گسترده از تحسین های بی حد و حصر تا انزجار و نفرت مطلق را در بر می گیرند که نشان دهنده قدرت فیلم در برانگیختن احساسات و نظرات قاطع است.

نظرات منتقدان برجسته:

منتقدان برجسته سینمایی در سطح جهانی، عموماً فیلم را با تحسین همراه کرده اند. در وب سایت Rotten Tomatoes، این فیلم با کسب ۸۹ درصد رضایت از ۱۸ نقد و میانگین امتیاز ۸.۳ از ۱۰، از محبوبیت بالایی برخوردار است. همچنین در Metacritic، بر اساس ۱۰ نقد منتقد، میانگین وزنی امتیاز ۸۶ از ۱۰۰ را کسب کرده که نشان دهنده تحسین جهانی (Universal Acclaim) است. دلایل اصلی این تحسین ها، جسارت فیلم در پرداختن به تم های دشوار، عمق معنایی و فلسفی آن، کارگردانی بی پروا و کنترل شده کورالی فارگیت، و البته بازی های خیره کننده دمی مور و مارگارت کوالی بوده است. بسیاری از منتقدان، The Substance را یک شاهکار در ژانر وحشت جسمانی و اثری ضروری برای درک اضطراب های جامعه مدرن دانسته اند.

واکنش مخاطبان جهانی و داخلی:

در مقابل، واکنش مخاطبان، به ویژه در فضای مجازی و پلتفرم های تماشای آنلاین، بسیار متفاوت و دو قطبی بوده است. برخی از مخاطبان، فیلم را یک تجربه سینمایی بی نظیر، پرمفهوم و جسورانه قلمداد کرده اند که دیدگاه آن ها را نسبت به مسائل پیری و زیبایی تغییر داده است. آن ها به جنبه های هنری و تماتیک فیلم توجه کرده و آن را اثری عمیق و تأثیرگذار می دانند. در نقطه مقابل، بخش قابل توجهی از مخاطبان، فیلم را مزخرف، آزاردهنده، چندش آور و بیهوده توصیف کرده اند. این گروه اغلب به صحنه های گرافیکی و بصری صریح فیلم اعتراض دارند و آن را فاقد ارزش سرگرمی یا هنری می دانند. برخی نیز از حیف شدن وقت خود برای تماشای این فیلم صحبت کرده اند.

دلایل این تفاوت دیدگاه ها را می توان در چند عامل جستجو کرد:

• حساسیت به محتوای گرافیکی: The Substance حاوی صحنه های بسیار خشن و گرافیکی است که برای بسیاری از بینندگان، به ویژه آنهایی که با ژانر وحشت جسمانی آشنایی ندارند یا به آن علاقه مند نیستند، غیرقابل تحمل است.
• عدم درک تم ها: برخی از مخاطبان ممکن است نتوانند لایه های عمیق تر و تم های اجتماعی و فلسفی فیلم را درک کنند و صرفاً بر روی جنبه های بصری شوکه کننده آن متمرکز شوند. این فیلم نیازمند تماشای آگاهانه و تفکر پس از آن است.
• انتظارات متفاوت: برخی افراد ممکن است با انتظار یک فیلم ترسناک سنتی یا یک درام ساده به تماشای فیلم نشسته باشند، در حالی که The Substance فراتر از این تعاریف عمل می کند.

تأثیر سانسور بر تجربه تماشا:

در کشورهایی مانند ایران، بحث سانسور فیلم The Substance به یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر درک مخاطب از پیام اصلی فیلم تبدیل شده است. همانطور که پیشتر اشاره شد، مدت زمان نسخه اصلی ۱۴۰ دقیقه است، در حالی که بسیاری از نسخه های موجود در پلتفرم های داخلی، به شدت سانسور شده و به حدود ۸۲ تا ۸۴ دقیقه کاهش یافته اند. این کاهش تقریباً یک ساعته از زمان فیلم، به معنای حذف بخش های کلیدی از روایت، صحنه های دگردیسی جسمانی و حتی لحظات دراماتیک و روانشناختی است که برای انتقال پیام کارگردان حیاتی هستند.

مخاطبانی که تنها نسخه سانسور شده را تماشا می کنند، نه تنها از تجربه کامل هنری فیلم محروم می شوند، بلکه ممکن است درکی ناقص یا حتی نادرست از مقاصد و تم های اصلی آن پیدا کنند. صحنه هایی که در نسخه اصلی برای برجسته سازی وحشت از دست دادن کنترل بر بدن و پیامدهای فرهنگی وسواس زیبایی به کار رفته اند، با حذف شدن، معنای خود را از دست می دهند. در نتیجه، فیلم برای این دسته از مخاطبان ممکن است بی معنا، ناخوشایند یا صرفاً مزخرف به نظر برسد، در حالی که در واقعیت، پیام های قوی و هنری عمیقی در پس این صراحت وجود دارد. این موضوع، تفاوت فاحشی بین تجربه تماشای نسخه اصلی و سانسور شده ایجاد می کند و دلیل بسیاری از دیدگاه های منفی نسبت به فیلم در میان مخاطبان داخلی است.

مقایسه با آثار مشابه: جایگاه ماده در سینمای Body Horror

The Substance با رویکرد صریح خود به ژانر وحشت جسمانی (Body Horror)، به راحتی در کنار آثار برجسته این زیرژانر قرار می گیرد، اما با این حال، سبک و پیام منحصر به فرد خود را حفظ می کند. وحشت جسمانی، ژانری است که بر دگردیسی های فیزیکی، تحولات ناخوشایند بدن و نقض تمامیت جسمانی تمرکز دارد تا اضطراب های عمیق تر روانشناختی یا اجتماعی را منعکس کند.

بی شک، برجسته ترین نام در این ژانر، دیوید کراننبرگ است. فیلم هایی نظیر The Fly (1986) و Videodrome (1983) کراننبرگ، با نمایش تغییرات هولناک بدن انسان، مرزهای سینما را جابجا کردند و به بررسی تم هایی چون هویت، بیماری و تکنولوژی پرداختند. The Substance نیز از این سنت پیروی می کند و با نمایش تباهی های فیزیکی الیزابت و سو، به همان اندازه جسورانه عمل می کند. با این حال، در حالی که آثار کراننبرگ غالباً بر ترس از بیماری، جهش یا تکنولوژی های ویرانگر متمرکز بودند، فارگیت در The Substance، وحشت جسمانی را به ابزاری برای نقد مستقیم تر فرهنگ زیبایی، پیری هراسی و مصرف گرایی تبدیل می کند. بدن در این فیلم، نه قربانی یک ویروس یا دستگاه، بلکه قربانی یک محصول زیبایی و فشارهای اجتماعی است.

علاوه بر کراننبرگ، می توان به آثاری چون Black Swan (2010) ساخته دارن آرونوفسکی اشاره کرد که اگرچه به طور کامل در ژانر وحشت جسمانی قرار نمی گیرد، اما از عناصر آن برای نمایش زوال روانی و فیزیکی یک رقصنده باله که به دنبال کمال است، استفاده می کند. در Black Swan، دگردیسی ها بیشتر روانشناختی و ناشی از فشار خودخواسته شخصیت برای کمال هستند که به توهمات و زخم های فیزیکی منجر می شود. The Substance نیز این وجه از جستجوی کمال و پیامدهای مخرب آن را برجسته می کند، اما با رویکردی بسیار صریح تر و گرافیکی تر به نمایش تغییرات جسمانی می پردازد.

از دیگر آثار مدرن در این ژانر می توان به فیلم هایی مانند Raw (2016) اشاره کرد که به بررسی تابوهای مرتبط با بدن و اشتها می پردازد. The Substance در مقایسه با این فیلم ها، با تمرکز بر دوگانگی هویت و وابستگی متقابل دو جسم، جایگاه منحصر به فردی در سینمای وحشت جسمانی پیدا می کند. این فیلم نه تنها به ترس های پنهان از زوال فیزیکی می پردازد، بلکه با نقد تند خود از جامعه مدرن، به اثری فراتر از صرفاً ترسناک تبدیل می شود که بیننده را به تأمل وامی دارد و جایگاه خود را به عنوان یک اثر برجسته و به یاد ماندنی در این زیرژانر تثبیت می کند.

The Substance با جسارت بصری و عمق تماتیک، نه تنها در سنت سینمای Body Horror قدم می گذارد، بلکه با تمرکز بر نقد فرهنگ زیبایی و وسواس کمال، تفسیری تازه و بی پروا از اضطراب های مدرن ارائه می دهد.

نتیجه گیری: آیا ماده شاهکار است؟

The Substance به کارگردانی کورالی فارگیت، بی شک یکی از بحث برانگیزترین و در عین حال جسورانه ترین فیلم های سال ۲۰۲۴ است. این فیلم، با بهره گیری از زیرژانر وحشت جسمانی (Body Horror)، مرزهای نمایش سینمایی را درمی نوردد و به شکلی بی پرده، به نقد عمیق جامعه ای می پردازد که شیفته جوانی، زیبایی و کمال ظاهری است. نقاط قوت اصلی فیلم در بازی های خیره کننده دمی مور و مارگارت کوالی، کارگردانی جسورانه و هوشمندانه فارگیت، و عمق تماتیک آن در پرداختن به مسائلی چون پیری هراسی، هویت و مصرف گرایی نهفته است.

این فیلم فراتر از یک اثر ترسناک ساده، به عنوان یک اثر هنری مفهومی و چالش برانگیز عمل می کند که مخاطب را به تأمل وامی دارد. صراحت بصری و صحنه های گرافیکی آن، هرچند برای برخی تماشاگران ممکن است آزاردهنده باشد، اما در خدمت انتقال پیام اصلی فیلم قرار گرفته و به آن قدرت و اعتبار هنری می بخشد. The Substance به شکلی دردناک و آشکار، عواقب تلاش های بیهوده برای انکار واقعیت های جسمانی و فشارهای روانی ناشی از استانداردهای غیرواقعی زیبایی را به تصویر می کشد.

آیا The Substance یک شاهکار است؟ این سوال پاسخی قطعی ندارد و بستگی به دیدگاه و تحمل هر مخاطب دارد. از دیدگاه هنری و انتقادی، بسیاری آن را یک اثر برجسته و بی پروا می دانند که توانسته به شکلی اصیل و عمیق، به نقد مسائل مهم اجتماعی بپردازد. از سوی دیگر، ماهیت گرافیکی و محتوای صریح آن، ممکن است برای بخش قابل توجهی از مخاطبان، مانعی برای لذت بردن از فیلم باشد.

توصیه می شود که The Substance برای کسانی که به دنبال فیلم های متفاوت، عمیق و با مضمون نقد اجتماعی هستند و با محتوای گرافیکی و صریح (به ویژه در نسخه کامل و بدون سانسور) مشکلی ندارند، انتخابی ایده آل است. این فیلم به کسانی که مایلند به تماشای اثری بپردازند که آن ها را وادار به فکر و بحث می کند، پیشنهاد می شود. The Substance در نهایت، یک تجربه سینمایی قدرتمند و ماندگار است که پیام های خود را با نهایت جسارت و تأثیرگذاری منتقل می کند و در حافظه مخاطبان خود باقی خواهد ماند. این اثر، دعوتی است به تفکر عمیق تر درباره پیام های پنهان فرهنگ زیبایی و ارزش های واقعی وجود انسان.