مختصری درباره میدان حسن آباد در تهران

میدان حسن آباد در قلب بافت تاریخی تهران، تقاطع خیابان امام خمینی (سپه سابق) با حافظ و وحدت اسلامی (شاهپور سابق)، یکی از زیباترین و مهم ترین میادین پایتخت است. این میدان، با چهار ساختمان قرینه و هشت گنبد فیروزه ای، نه تنها نمادی از معماری دوره پهلوی اول است، بلکه داستان های پرشماری از تاریخ معاصر تهران را در دل خود جای داده است. این مقاله به بررسی عمیق و جامع جنبه های گوناگون این میدان تاریخی، از ریشه های قاجاری آن تا تحولات معماری، داستان های ناگفته و اهمیت فرهنگی و اقتصادی آن در بافت شهری معاصر تهران می پردازد.

میدان حسن آباد کجاست؟ موقعیت و حدود جغرافیایی

میدان حسن آباد در منطقه ۱۲ شهرداری تهران، در مرکز بافت تاریخی و سنتی این کلان شهر قرار گرفته است. این میدان در تقاطع سه شریان اصلی شهری، یعنی خیابان امام خمینی (که پیشتر سپه نام داشت)، خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی (شاهپور سابق)، واقع شده است. موقعیت استراتژیک میدان حسن آباد، آن را به نقطه ای کلیدی در شبکه حمل ونقل و دسترسی به سایر نقاط تاریخی و تجاری تهران تبدیل کرده است.

حدود جغرافیایی این میدان نیز به شرح زیر است: از شمال به خیابان جمهوری اسلامی، از جنوب به خیابان ابوسعید، از شرق به میدان امام خمینی (که در گذشته میدان توپخانه نامیده می شد) و از غرب به میدان حر منتهی می شود. این موقعیت، میدان حسن آباد را در قلب شلوغی های شهری تهران قرار داده و آن را به محلی پر تردد برای شهروندان و گردشگران تبدیل کرده است.

تاریخچه میدان حسن آباد: از باغ سرسبز تا نماد مدرنیته

تاریخچه میدان حسن آباد روایتی از تحول یک منطقه سبز و آرام به یکی از نمادهای معماری مدرن تهران است که ریشه های آن به دوران قاجار بازمی گردد و در عصر پهلوی به اوج شکوفایی خود می رسد.

ریشه های قاجاری و باغ حسن آباد

پیش از آنکه میدان حسن آباد به شکل کنونی خود درآید، این منطقه میزبان باغی وسیع و سرسبز بود که متعلق به میرزا یوسف آشتیانی، ملقب به مستوفی الممالک، از بزرگان و دولتمردان برجسته دربار قاجار بود. میرزا یوسف در سال ۱۲۸۶ هجری قمری، زمین های گسترده ای را در خارج از حصار شاه طهماسبی، از بهجت آباد تا ونک و اوین، خریداری کرده بود. او این باغ بزرگ را به نام تک پسر خود، حسن، «حسن آباد» نامگذاری کرد. برخی روایت ها نیز حاکی از آن است که نامگذاری حسن آباد به دلیل ارج نهادن به نام پدر و پسر میرزا یوسف، هر دو به نام حسن، صورت گرفته است. پس از درگذشت میرزا یوسف آشتیانی در سال ۱۳۰۳ هجری قمری، ورثه اقدام به قطعه قطعه کردن و فروش این باغ بزرگ کردند. این تقسیم بندی و فروش، به تدریج منطقه را از یک باغ وسیع به یک محله مسکونی با کوچه ها و چهارراه های متعدد تبدیل کرد. از آن باغ بزرگ، تنها دو چهارراه باقی ماند و قسمت هایی از آن به محله های مسکونی با بافت پیچ درپیچ تبدیل شد. امروزه، در قسمتی از استخر سابق این باغ بزرگ در حسن آباد، سفارت ایتالیا قرار گرفته است که یادآور وسعت آن باغ در گذشته است.

تولد یک میدان مدرن در دوران پهلوی

تا پیش از طرح های گسترش و مدرنیزاسیون تهران در دوران پهلوی، این منطقه تنها یک چهارراه کوچک و محدود در شمال غرب تهران قدیم بود. با آغاز سلطنت رضاشاه و تمرکز بر مدرنیزاسیون پایتخت، تغییرات عمده ای در شهر آغاز شد. سرتیپ کریم آقا بوذرجمهری، یکی از افسران مورد اعتماد رضاشاه، به ریاست شهرداری تهران منصوب شد و مسئولیت بازسازی و اصلاح شهر را بر عهده گرفت. در دوران تصدی بوذرجمهری، چهارراه حسن آباد به یک میدان دایره ای شکل با شعاع ۴۵ متر و مساحتی حدود ۶۵۰۰ متر مربع تبدیل شد. این پروژه در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی به بهره برداری رسید. با ساخت ساختمان های گنبدی شکل در اطراف این میدان، که تعداد آن ها به هشت گنبد می رسید، این منطقه به سرعت به «میدان هشت گنبد» شهرت یافت و به نمادی از معماری نوین آن دوران تبدیل شد.

میدان حسن آباد با چهار بنای قرینه و هشت گنبد، به نمادی از معماری مدرن و اروپایی در تهران دوره پهلوی اول تبدیل شد.

تحولات و تغییرات نام

میدان حسن آباد در طول تاریخ خود شاهد تغییرات نام متعددی بوده است. نام های گذشته این میدان شامل «میدان ملک المتکلمین» (به پاسداشت واعظ و مبارز مشروطه خواه)، «میدان پهلوی» و پس از انقلاب ۱۳۵۷، «میدان ۳۱ شهریور» بود. با این حال، سرانجام نام اصلی و تاریخی «حسن آباد» به آن بازگردانده شد و امروزه با همین نام شناخته می شود. حتی بر روی کاشی فیروزه ای یکی از فروشگاه های گوشه باختری میدان، نام «تیمچه هشت گنبد» حک شده است که یادآور نام قدیمی آن است.

ثبت ملی میدان حسن آباد

اهمیت تاریخی و معماری میدان حسن آباد به اندازه ای است که این مجموعه در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۱۹۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ثبت ملی، بر ارزش و جایگاه این میدان به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از میراث فرهنگی و تاریخی تهران صحه می گذارد.

معماری بی نظیر و اروپایی میدان حسن آباد

معماری میدان حسن آباد از جمله دلایلی است که این مکان را به یکی از شاخص ترین نقاط تاریخی و دیدنی تهران تبدیل کرده است. این میدان با ویژگی های منحصر به فرد خود، لقب هایی چون «اروپایی ترین میدان تهران» و «میدان قرینه» را به خود اختصاص داده است.

ویژگی های بارز معماری

قلب معماری میدان حسن آباد را چهار ساختمان قرینه تشکیل می دهند که هر یک با دو گنبد فیروزه ای، در مجموع هشت گنبد را به نمایش می گذارند. این ساختمان ها به شکلی منحنی و یکپارچه، چهار گوشه میدان را دربرگرفته اند و حس هماهنگی و زیبایی بصری خاصی را ایجاد می کنند. یکی از ویژگی های مهم و متمایز کننده این میدان، سنگفرش بودن خیابان های منتهی به آن است که فضایی شبیه به پیاده راه ایجاد کرده و آرامش بصری و ترافیکی خاصی را به ارمغان می آورد.

این طراحی باعث شده بود که میدان حسن آباد در زمان ساخت، کاملاً قرینه باشد. این قرینگی و هماهنگی در طراحی، به همراه استفاده از سنگفرش در معابر، به میدان حسن آباد جلوه ای اروپایی بخشید و آن را از دیگر میادین تهران متمایز ساخت. در واقع، این میدان نمونه ای برجسته از معماری نئوکلاسیک غربی است که با الهام از پنجره های پالادیو در طبقات فوقانی ساختمان ها، زیبایی شناسی خاص خود را به نمایش می گذارد.

خالقین اثر

طراحی و ساخت ساختمان های چهار طرف میدان حسن آباد بر عهده «قلیچ باقلیان»، معمار توانمند آن دوران، بوده است. «لئون تادوسیان»، معمار برجسته ارمنی، نیز به عنوان مهندس محاسب در این پروژه همکاری داشته است. گنبدهای مدور و فیروزه ای این میدان نیز شاهکار دست «استاد اکبر نکووقت تک» است که بیشتر به «استاد اکبر خواهرزاده» شهرت داشت. این همکاری بین معماران و هنرمندان مختلف، به خلق اثری ماندگار انجامید که هنوز هم پس از گذشت نزدیک به یک قرن، تحسین برانگیز است.

زیرگذر ترافیکی و حفظ آرامش میدان

برای حفظ آرامش و زیبایی سطح میدان و تسهیل عبور و مرور خودروها، یک زیرگذر شمالی-جنوبی در زیر میدان حسن آباد طراحی و ساخته شده است. این زیرگذر، خیابان های حافظ و وحدت اسلامی (شاهپور سابق) را به یکدیگر متصل می کند و امکان عبور خودروها را فراهم می آورد، بدون اینکه به بافت پیاده مدار و تاریخی سطح میدان آسیبی وارد شود. این راهکار مهندسی، از همان ابتدا، به منظور جدا کردن ترافیک سواره از فضای پیاده رو و حفظ هویت تاریخی میدان به کار گرفته شد.

تخریب ها، بازسازی ها و آزمون های میدان حسن آباد

میدان حسن آباد، علاوه بر زیبایی های معماری و تاریخی خود، شاهد تحولات و چالش های بسیاری در طول زمان بوده است؛ از تخریب و آسیب دیدن قرینگی اش تا بازسازی های مهم و حوادث ناگواری چون آتش سوزی.

تخریب قرینگی و ساخت بانک ملی

در اوایل دهه ۱۳۵۰ شمسی، یکی از مهم ترین آسیب ها به هویت معماری میدان حسن آباد وارد شد. در پی بازسازی بناهای میدان، یکی از چهار ساختمان گنبدی و قرینه در ضلع جنوب شرقی میدان، برای ساخت ساختمان چند طبقه شعبه بانک ملی تخریب شد. این ساختمان جدید که با نمای شیشه ای و مدرن ساخته شد، قرینگی و یکپارچگی بی نظیر میدان را از بین برد و به چهره تاریخی آن آسیب جدی وارد کرد. ساختمان بانک ملی توسط محسن فروغی ساخته شد و تفاوت آشکار آن با سایر بناها، نمای میدان را دگرگون کرد.

مرمت و بازگرداندن شکوه

با درک اهمیت حفظ هویت تاریخی و معماری میدان حسن آباد، در سال های بعد اقدامات مرمتی و بازسازی آغاز شد. در سال های ۱۳۷۸ و ۱۳۸۰، سازمان زیباسازی شهر تهران و شهرداری منطقه ۱۲، با همکاری مهندسین مشاور آمود، به مرمت ساختمان های اطراف میدان پرداختند. در این طرح، برای بازگرداندن حس قرینگی و یکپارچگی به میدان، سازه ای نمایشی شبیه به ساختمان گنبدی ویران شده، به صورت دیواره و پوسته ای نمادین بر روی نمای مدرن و شیشه ای بانک ملی بازسازی شد. این اقدام توانست تا حدی، تمامیت فضای معماری میدان را بازگرداند و به آن شکوه نخستینش را عطا کند. همچنین، در طراحی ایستگاه مترو حسن آباد نیز بازنگری هایی صورت گرفت تا خروجی های ایستگاه با هویت تاریخی میدان هماهنگ باشد و به آن آسیبی نرساند.

علیرغم تخریب قرینگی اولیه، تلاش های مرمتی با بازسازی نمای بانک ملی و کفسازی سنگفرش، به حفظ هویت تاریخی میدان حسن آباد کمک شایانی کرد.

حادثه آتش سوزی ۱۳۹۸

شامگاه چهارشنبه ۲۶ تیرماه ۱۳۹۸، میدان حسن آباد شاهد حادثه ای ناگوار بود. سقف شیروانی یکی از ساختمان های تاریخی میدان دچار آتش سوزی شدیدی شد و دو گنبد از هشت گنبد آن آسیب جدی دید. این آتش سوزی که در پی اتصال سیم های برق از سمت یک دفترخانه قدیمی مجاور آغاز شد، خسارات قابل توجهی به این اثر ملی وارد کرد. چوب به کار رفته در سقف شیروانی ساختمان، عامل اصلی گسترش حریق به سایر طبقات بود. این حادثه، با وجود همجواری ایستگاه آتش نشانی با میدان، نشان دهنده آسیب پذیری بناهای تاریخی در برابر حوادث غیرمترقبه است. لازم به ذکر است که در مهرماه همان سال نیز، آتش سوزی دیگری در ضلع شمال شرقی میدان و در یکی از فروشگاه های ابزار و یراق رخ داد که خوشبختانه این بار در لحظات اولیه کنترل شد و از سرایت آن به سایر مغازه ها و طبقات بالایی جلوگیری به عمل آمد.

مجسمه ها و تندیس های میدان حسن آباد: روایت گر تاریخ و شجاعت

میدان حسن آباد، تنها یک اثر معماری نیست؛ بلکه با تندیس ها و مجسمه هایی که در آن نصب شده اند، روایتگر بخشی از تاریخ، فرهنگ و فداکاری های مردم ایران است. این مجسمه ها، هر یک داستانی را بازگو می کنند و به این میدان بُعدی انسانی و فرهنگی می بخشند.

مجسمه برد شیر

مجسمه «برد شیر» یا «شیر سنگی»، یکی از شاخص ترین تندیس های جدید میدان حسن آباد است. این مجسمه در اردیبهشت سال ۱۳۹۶، به عنوان اهدایی از سوی قوم بختیاری و با هدف پاسداشت شهدای آتش نشان فاجعه پلاسکو، در روبه روی پایگاه آتش نشانی میدان حسن آباد (اولین ایستگاه آتش نشانی تهران) نصب شد. در فرهنگ بختیاری، شیر نمادی از شجاعت، جوانمردی، فداکاری و از خودگذشتگی است و به عنوان نمادی برجسته از هویت و فرهنگ این قوم شناخته می شود. مجسمه برد شیر، با ۱ متر طول، ۱.۰۵ متر ارتفاع و ۹۰ سانتی متر عرض و وزنی حدود ۳ تن، از جنس سنگ است. سنگ خام این مجسمه از معدنی در نزدیکی مسجد سلیمان و زاگرس بختیاری به دست آمده و توسط هنرمند و مجسمه ساز مردمی، «استاد علی نوذری»، در شهرکرد ساخته و پرداخته شده است. مراسم نصب این مجسمه، با حضور مسئولین، بزرگان ایل بختیاری و خانواده های شهدای آتش نشان، برگزار شد و به نمادی از همبستگی و قدردانی ملی تبدیل گشت.

مجسمه بر بلندای ریشه ها (آتوسا)

در ضلع جنوبی میدان حسن آباد و در کنار ورودی ایستگاه مترو، مجسمه ای نسبتاً بزرگ از چهره یک بانوی شاهزاده با بالی رنگارنگ در سمت چپ صورتش بر روی سکویی تیره رنگ خودنمایی می کند. این مجسمه از سردیس اصلی فیروزه ای رنگ آتوسا، دختر کوروش کبیر، که در موزه ملی ایران باستان نگهداری می شود، الهام گرفته شده است. هنرمند جوان، «آرش غنچه پور»، ماکت این سردیس را در اوایل اسفندماه ۱۳۹۵ به یک جشنواره هنری ارائه کرد که مورد توجه داوران قرار گرفت. بنا بر پیشنهاد او، این تندیس برای جاگذاری در شهر ساخته شد و در کمتر از یک ماه، توسط وی و همکارانش به اتمام رسید. نظر غنچه پور بر این بود که این سردیس در نزدیکی موزه ملی نصب شود تا ارتباط بیشتری با بافت تاریخی پیدا کند، و به همین دلیل، میدان حسن آباد به عنوان محل نهایی نصب آن انتخاب شد.

مجسمه آتش نشانان

مجسمه ای برنزی و بزرگ در مقابل آتش نشانی میدان حسن آباد قرار دارد. این مجسمه به دست جمعی از هنرمندان و در مدت پنج ماه ساخته شد و در سال ۱۳۹۰ در ایستگاه آتش نشانی میدان حسن آباد، که اولین ایستگاه آتش نشانی تهران محسوب می شود، نصب گردید. این تندیس که سه آتش نشان را نشان می دهد (دو نفر در حال خاموش کردن حریق و سومی در حال خارج نمودن کودکی از شعله ها)، نمادی از ایثار، فداکاری و زحمات شبانه روزی آتش نشانان در راه نجات جان و مال مردم است.

پرتره های تاریخی: محمدرضا کلهر و میرزا کوچک خان جنگلی

بر ستونی در میدان حسن آباد، پرتره هایی از دو شخصیت مهم تاریخی ایران نصب شده است. یکی از آن ها، «میرزا محمدرضا کلهر»، خوشنویس برجسته دوران قاجار است که سبک خاص نستعلیق نویسی او تا به امروز مورد استفاده قرار می گیرد. او در سال ۱۲۷۱ هجری قمری، بر اثر بیماری وبا درگذشت و در گورستان قدیمی تهران در محله حسن آباد دفن شد. از این رو، پرتره ای از او به پاس بزرگداشت تلاش هایش در این میدان نصب گردید.

تصویر دیگر بر روی همین ستون، «میرزا کوچک خان جنگلی»، مبارز ملی گرا، رهبر جنبش جنگل و سردار گیلانی، است. پس از جدایی سر از پیکر او، سر میرزا به تهران فرستاده شد و مدتی در قبرستان حسن آباد به خاک سپرده شد (اگرچه بعدها سر به پیکر اصلی در رشت ملحق شد). برای بزرگداشت این سردار ملی، تصویر او نیز بر این ستون جای گرفت و در میدان حسن آباد قرار داده شد.

مجسمه ملک المتکلمین و مرد نشسته بر نیمکت

در گذشته، تندیسی از «ملک المتکلمین»، واعظ و مبارز مشروطه خواه، در مرکز میدان حسن آباد برپا بود. این مجسمه برنزی به ارتفاع سه متر، به همت پسرش، دکتر مهدی ملک زاده، برای بزرگداشت پدرش که در دوران محمدعلی شاه قاجار به شهادت رسید، نصب شده بود. اما پس از انقلاب ۱۳۵۷، این تندیس به انبار پارک شهر منتقل شد و سپس به دلایل نامشخصی ناپدید گشت.

اکنون در مرکز میدان حسن آباد، مجسمه دیگری به چشم می خورد: «مجسمه مرد نشسته بر نیمکت». این تندیس، مردی را نشان می دهد که خسته و غرق در افکار، بر یکی از نیمکت های سنگی میدان نشسته و به تماشای عبور و مرور مردم مشغول است. این مجسمه، با وجود سادگی، نمادی از زندگی روزمره و تأمل در بطن شلوغی های شهری است و به فضا بُعدی از آرامش و واقع گرایی می بخشد.

داستان های شگفت انگیز و باورنکردنی میدان: حمام جنی ها

میدان حسن آباد، علاوه بر تاریخ رسمی و معماری چشمگیر، در دل خود داستان ها و افسانه هایی نیز جای داده است که از گذشته های دور سینه به سینه نقل شده اند. یکی از عجیب ترین این داستان ها، مربوط به «حمام جنی ها» است.

در مجاورت باغ و سپس میدان حسن آباد، در ضلع شمال غربی آن، قبرستانی قدیمی قرار داشت که در تهران قدیم خارج از شهر بود، اما با گسترش شهر، به داخل بافت شهری راه یافت. در این نقطه، حمامی قدیمی ساخته شد که به تدریج داستانی عجیب پیرامون آن شکل گرفت و شایعه وجود جن در آن پیچید. مردم محله به این حمام مراجعه می کردند، اما پس از مدتی داستانی ترسناک پخش شد که مشتریان را فراری داد.

داستان از این قرار بود که مردم شب های جمعه از سمت آتشدان حمام صدایی می شنیدند که گویی می گفت: «سوختم، سوختم». این شایعه به سرعت دهان به دهان چرخید و حمام به «حمام جنی ها» معروف شد. کسی دیگر جرئت نمی کرد به این حمام پا بگذارد و همین امر باعث کسادی بازار آن شد. برخی معتقد بودند که این صداها به دلیل دفن مردگان بیماری وبا در سال ۱۳۱۰ و برخی شهدای مشروطه در آن گورستان بود که پیش از ساخت حمام، غسالخانه قبرستان در آنجا قرار داشت.

در نهایت، در سال ۱۳۱۱، ساختمان حمام و باقیمانده گورستان قدیمی به اداره اطفائیه (آتش نشانی) تبدیل شد. امروزه، در این محل، آتش نشانی میدان حسن آباد قرار دارد که به عنوان اولین ایستگاه آتش نشانی تهران شناخته می شود. برخی نیز بر این باورند که هتل گلستان فعلی، بر ویرانه های همان حمام قدیمی بنا شده است. این داستان، به جذابیت های فرهنگی و رمزآلود میدان حسن آباد می افزاید و آن را به مکانی پر از قصه های ناگفته تبدیل می کند.

بازار و اصناف پررونق اطراف میدان حسن آباد

میدان حسن آباد نه تنها یک گنجینه تاریخی و معماری است، بلکه به دلیل قرار گرفتن در قلب بافت تجاری قدیمی تهران، به یکی از مراکز مهم بازار و اصناف خاص در پایتخت تبدیل شده است. این میدان همواره پر از زندگی و جنب وجوش است و میزبان فروشگاه های مختلفی از صنف های گوناگون است که آن را به مقصدی برای خریدهای تخصصی تبدیل کرده اند.

صنف های اصلی

1. بورس ابزار و یراق آلات و قفل فروشی: اطراف میدان حسن آباد به ویژه به خاطر تمرکز فروشگاه های ابزار و یراق و قفل فروشی شهرت دارد. این بخش از بازار، محلی برای تأمین نیازهای صنایع دستی، ساختمان سازی و تعمیرات است و طیف وسیعی از ابزارآلات و یراق بندی را ارائه می دهد.
2. بورس سیسمونی: در بخش جنوبی میدان، مجموعه ای از فروشگاه های سیسمونی قرار گرفته اند که این منطقه را به یکی از مراکز اصلی خرید لوازم نوزاد و کودک در تهران تبدیل کرده است. والدین می توانند انواع پوشاک، لوازم بهداشتی، کالسکه و مبلمان کودک را در اینجا بیابند.
3. بورس مبلمان اداری و لوازم چوبی: بخش شمالی میدان حسن آباد نیز به مرکز فروش مبلمان اداری و لوازم چوبی اختصاص یافته است. این منطقه میزبان فروشگاه هایی است که انواع میز، صندلی، فایل و سایر لوازم مورد نیاز برای تجهیز ادارات و فضاهای کاری را عرضه می کنند.
4. مرکز خرید کاموا و لوازم بافندگی: برای علاقه مندان به هنرهای دستی و بافندگی، میدان حسن آباد یک مقصد مهم است. در این میدان، مرکزی برای بورس کاموا و مشتقات لازم برای بافندگی وجود دارد که انواع کاموا با رنگ ها و بافت های مختلف را برای هنرمندان و مصرف کنندگان عرضه می کند.

این تنوع صنفی، میدان حسن آباد را به یک قطب اقتصادی و تجاری در تهران تبدیل کرده و روزانه تعداد زیادی از مردم برای خریدهای تخصصی و عمومی به این منطقه مراجعه می کنند. فضای پر جنب وجوش و وجود این بازارها، به جذابیت و پویایی میدان می افزاید.

جاذبه های دیدنی اطراف میدان حسن آباد: گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ

میدان حسن آباد، به دلیل موقعیت استراتژیک خود در بافت تاریخی تهران، در نزدیکی مجموعه ای از جاذبه های دیدنی و موزه های مهم قرار دارد که بازدید از آنها می تواند مکمل تجربه گردشگری در این منطقه باشد. در ادامه به معرفی برخی از این جاذبه ها و فاصله تقریبی آنها از میدان حسن آباد می پردازیم:

پارک شهر

پارک شهر، قدیمی ترین پارک تهران، در سال ۱۳۲۹ در زمینی به مساحت ۲۵ هکتار ساخته شد. این پارک دارای هشت ورودی است و دیدنی های بسیاری از جمله موزه صلح تهران، آکواریوم، کتابخانه، سایت پرنده نگری و فضاهای سبز وسیع را در خود جای داده است. پارک شهر مقصدی عالی برای تفریح و آرامش در قلب شلوغی های شهری است.

• فاصله تقریبی: حدود ۳۵۰ متر (کمتر از ۵ دقیقه پیاده روی).

خانه موزه مقدم

خانه موزه مقدم، یادگاری از دوران قاجار، متعلق به محمدتقی خان احتساب الملک بود که سپس به پسرش، دکتر محسن مقدم، یکی از بنیان گذاران دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، به ارث رسید. این خانه به دلیل مجموعه بی نظیر آثار و اشیاء تاریخی و هنری که دکتر مقدم در آن گردآوری کرده بود، به یکی از زیباترین و باارزش ترین خانه های جهان شهرت دارد و مانند موزه ای زنده، هنر و تاریخ ایران را به نمایش می گذارد.

• فاصله تقریبی: حدود ۵۰۰ متر (حدود ۷-۸ دقیقه پیاده روی).

موزه ملی ایران (ایران باستان)

موزه ملی ایران، که شامل بخش ایران باستان است، اولین و مهم ترین موزه کشور محسوب می شود. این موزه در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی به دستور رضاشاه پهلوی و به دست معمار فرانسوی، آندره گدار، ساخته شد. موزه ملی، گنجینه ای بی نظیر از آثار باستانی ایران را از دوران پیش از تاریخ تا دوره اسلامی در خود جای داده است که مشابه آنها در جهان بسیار اندک است.

• فاصله تقریبی: حدود ۴۵۰ متر (حدود ۱۰ دقیقه پیاده روی).

موزه آبگینه و سفالینه

موزه آبگینه و سفالینه، مجموعه ای ارزشمند از ظروف شیشه ای و سفالی را به نمایش می گذارد که قدمت برخی از آنها به هزاره ها پیش بازمی گردد. ساختمان این موزه خود یک اثر تاریخی مربوط به دوران قاجار است که متعلق به قوام السلطنه، وزیر وقت، بوده و اکنون به پنج تالار نمایش آثار تبدیل شده است.

• فاصله تقریبی: حدود ۱۲۰۰ متر (حدود ۱۵-۲۰ دقیقه پیاده روی).

کتابخانه و موزه ملی ملک

این موزه یکی از ارزشمندترین موزه های ایران است که مجموعه ای بی نظیر شامل ۱۹ هزار نسخه خطی نادر، ۷ مجموعه ارزشمند از سکه ها، آثار هنر لاکی، تمبرها، نقاشی ها، آثار خوشنویسی، لباس ها و فرش های دستی را در خود جای داده است. موزه ملک گنجینه ای از فرهنگ و هنر ایرانی است.

• فاصله تقریبی: حدود ۷۵۰ متر (حدود ۱۳ دقیقه پیاده روی).

موزه ارتباطات (پست و گمرک)

ساختمان این موزه در زمان حکومت پهلوی برای اداره پست و گمرک ساخته شد و از بناهای زیبای آن دوره به شمار می رود. امروزه، این موزه هر آنچه به تاریخ ارتباطات در ایران مربوط می شود، از ابزارهای پستی و چاپاری گرفته تا تلگراف مورس، تمبرهای اولیه، تلفن های هندلی، و حتی نمونه هایی از کبوترهای نامه رسان و ماهواره های قدیمی را به نمایش می گذارد.

• فاصله تقریبی: حدود ۸۰۰ متر (حدود ۱۰-۱۲ دقیقه پیاده روی).

سردر باغ ملی

سردر باغ ملی، یکی از یادگاری های حکومت قاجار و نماد شهر تهران پیش از برج آزادی بود. این بنا که به سردر میدان مشق (منطقه نظامی سابق) نیز معروف است، توسط جعفرخان معمارباشی طراحی شده و در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (سپه سابق) قرار دارد. این سردر با معماری باشکوه خود، بخشی از هویت تاریخی تهران قدیم را به نمایش می گذارد.

• فاصله تقریبی: حدود ۶۰۰ متر (حدود ۶-۸ دقیقه پیاده روی).

ساختمان بانک بازرگانی (تجارت)

ساختمان بانک بازرگانی، که اکنون به بانک تجارت معروف است، اولین بانک خصوصی ایران بود و در سال ۱۳۲۹ فعالیت خود را آغاز کرد. این ساختمان در میدان توپخانه (اکنون خیابان امام خمینی) واقع شده و به عنوان یکی از بناهای قدیمی و دیدنی در نزدیکی میدان حسن آباد محسوب می شود که گواهی بر تحولات اقتصادی و تجاری تهران است.

بهترین راه دسترسی به میدان حسن آباد

با توجه به موقعیت میدان حسن آباد در قلب بافت تاریخی و شلوغ تهران، انتخاب بهترین روش دسترسی اهمیت زیادی دارد. این میدان همواره پر از زندگی است و از شلوغ ترین محله های تهران به حساب می آید، بنابراین انتخاب روش مناسب می تواند تجربه بازدید شما را بهبود بخشد.

مترو

بدون شک، بهترین و راحت ترین گزینه برای رسیدن به میدان حسن آباد، استفاده از مترو است. «ایستگاه مترو حسن آباد» دقیقاً در همین میدان قرار دارد و با خروج از ایستگاه، مستقیماً وارد فضای میدان می شوید. این روش نه تنها شما را از دردسرهای ترافیک و پیدا کردن جای پارک خلاص می کند، بلکه سریع ترین و مقرون به صرفه ترین راه برای دسترسی به این نقطه از شهر محسوب می شود.

اتوبوس

خطوط اتوبوسرانی که از خیابان امام خمینی عبور می کنند نیز می توانند شما را به میدان حسن آباد برسانند. ایستگاه های اتوبوس در نزدیکی میدان قرار دارند و برای کسانی که به شبکه اتوبوسرانی تهران آشنایی دارند، این گزینه نیز می تواند مناسب باشد.

خودروی شخصی

استفاده از خودروی شخصی برای رسیدن به میدان حسن آباد، به دلیل چند چالش عمده، کمتر توصیه می شود.

• قرارگیری در طرح ترافیک: میدان حسن آباد در محدوده طرح ترافیک تهران قرار دارد، به این معنی که تردد با خودروی شخصی در ساعات خاصی از روز مستلزم پرداخت عوارض است.
• مشکلات جای پارک: به دلیل شلوغی همیشگی میدان و اطراف آن، پیدا کردن جای پارک در این منطقه بسیار دشوار و در بسیاری موارد غیرممکن است. این موضوع می تواند زمان زیادی از بازدید شما را هدر دهد و باعث کلافگی شود.
• ترافیک سنگین: خیابان های پیرامون میدان حسن آباد همواره با ترافیک سنگین مواجه هستند، که می تواند تجربه رانندگی را ناخوشایند و طولانی کند.

با توجه به موارد فوق، استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی، به ویژه مترو، بهترین گزینه برای دسترسی آسان و بدون دغدغه به میدان تاریخی حسن آباد است.

نتیجه گیری و سخن پایانی

میدان حسن آباد، بیش از یک چهارراه یا یک میدان معمولی در تهران است؛ این مکان یک سند زنده از تحولات تاریخی، فرهنگی و معماری پایتخت ایران به شمار می رود. از ریشه های آن به عنوان باغی سرسبز در دوران قاجار تا تبدیل شدنش به «میدان هشت گنبد» در عصر پهلوی، میدان حسن آباد همواره قلب تپنده و نمادی از هویت تهران بوده است. معماری بی نظیر، قرینگی ساختمان ها و گنبدهای فیروزه ای آن، روایتگر تلفیقی از هنر ایرانی و الهامات اروپایی است که به این میدان لقب «اروپایی ترین میدان تهران» را بخشیده است. داستان های ناگفته ای چون «حمام جنی ها» و حضور مجسمه هایی که هر یک روایتی از شجاعت، فرهنگ و تاریخ را در دل خود دارند، به غنای فرهنگی این میدان می افزاید.

امروز نیز، میدان حسن آباد با بازارهای پررونق و اصناف متنوع خود، همچنان به عنوان یک قطب اقتصادی و اجتماعی پویا در تهران شناخته می شود. قرار گرفتن آن در نزدیکی مجموعه ای از موزه ها و جاذبه های تاریخی، این منطقه را به مقصدی جامع برای علاقه مندان به فرهنگ و تاریخ تبدیل کرده است. میدان حسن آباد نه تنها یک نقطه در نقشه، بلکه حافظه جمعی شهر است که گذشته را به حال پیوند می زند و همچنان الهام بخش است. بازدید از این میدان، فرصتی برای قدم زدن در تاریخ، کشف زیبایی های معماری و تجربه پویایی شهر تهران است؛ تجربه ای که هر بیننده ای را به تأمل در گذشته و حال این شهر دعوت می کند.