کفاره سقط جنین چقدر است

کفاره سقط جنین در اغلب فتاوای مراجع عظام تقلید به صورت مشخصی واجب دانسته نشده است، اما دیه سقط جنین بر عهده عامل آن بوده و بر حسب مراحل رشد جنین متفاوت است. با این حال، برخی از مراجع، پرداخت کفاره قتل خطا را به عنوان احتیاط مستحب برای سقط جنین عمدی توصیه می کنند که شامل آزاد کردن بنده (که اکنون موضوعیت ندارد)، شصت روز روزه گرفتن یا اطعام شصت فقیر است. لازم به ذکر است که دیه سقط جنین یک مسئله حقوقی-مالی و کفاره یک عمل عبادی است که تمایز آن ها در فهم احکام شرعی سقط جنین ضروری است.

موضوع سقط جنین همواره یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل در حوزه فقه اسلامی و قوانین حقوقی بوده است. این حساسیت نه تنها به دلیل ابعاد اخلاقی و انسانی آن است، بلکه به واسطه تعارض احتمالی میان حفظ جان مادر و جنین و نیز تعیین تکلیف شرعی و حقوقی در موارد مختلف رخ می دهد. ابهامات فراوانی در خصوص مفاهیم «دیه» و «کفاره» سقط جنین وجود دارد که اغلب موجب سردرگمی افراد می شود. دیه، جبران مالی خسارت وارد شده به جنین است که حق الناس محسوب می شود، در حالی که کفاره، عملی عبادی برای جبران نقص شرعی و پاک شدن از گناه است که حق الله است. در این مقاله، با رویکردی تخصصی و مستند، به بررسی دقیق این مفاهیم، به ویژه میزان و ماهیت کفاره سقط جنین از دیدگاه مراجع عظام تقلید و تفاوت آن با دیه، خواهیم پرداخت. هدف این است که راهنمایی جامع و شفاف برای علاقه مندان به مسائل فقهی-حقوقی و افرادی که درگیر این موضوع هستند، ارائه شود تا با آگاهی کامل تری به احکام شرعی و قانونی مربوط به سقط جنین دست یابند.

تمایز اساسی: دیه و کفاره سقط جنین

در نظام حقوقی و فقهی اسلام، تمایز قائل شدن میان مفاهیم «دیه» و «کفاره» در بحث سقط جنین از اهمیت بالایی برخوردار است. این دو مفهوم، اگرچه هر دو در مورد سقط جنین مطرح می شوند، اما دارای ماهیت، هدف، و احکام متفاوتی هستند که درک صحیح آن ها برای هر مکلفی ضروری است.

دیه (خون بها)

دیه، یک جبران مالی است که در قبال از بین بردن نفس یا عضو دیگری از بدن انسان، به ذی حق پرداخت می شود. در مورد سقط جنین، دیه به عنوان «خون بها» برای جان از دست رفته جنین تعیین می گردد. ماهیت دیه در این زمینه، جبران خسارت مادی است که به دلیل فوت یا نقص عضو جنین به ورثه او وارد شده است. دیه، در فقه و قانون، حق الناس (حق مردم) محسوب می شود و پرداخت آن برای عامل سقط، صرف نظر از عمدی یا غیرعمدی بودن عمل، واجب است.

• موارد وجوب دیه: دیه سقط جنین در هر حالتی که سقط اتفاق بیفتد، چه عمدی و چه غیرعمدی (ناشی از خطا یا شبه عمد)، واجب است. حتی اگر سقط با رضایت والدین انجام شود، باز هم دیه بر عهده مباشر سقط است.
• مسئول پرداخت دیه: پرداخت دیه بر عهده کسی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم عامل سقط جنین بوده است. این فرد می تواند مادر (در صورت مصرف دارو یا اقدام مستقیم)، پدر (در صورت اجبار یا مباشرت)، پزشک (در صورت اقدام به سقط غیرمجاز) یا هر شخص ثالثی باشد که موجب سقط شده است.
• گیرنده دیه: دیه سقط جنین به ورثه شرعی جنین تعلق می گیرد. اگر عامل سقط خود جزو ورثه باشد (مانند مادر)، سهم او از دیه ساقط می شود و دیه به سایر ورثه (مانند پدر) یا سایر طبقات ارث پرداخت می گردد.

کفاره (جبران نقص شرعی)

کفاره عملی عبادی است که برای جبران گناه، خطا، یا نقصی در انجام وظایف شرعی واجب می شود. ماهیت کفاره، توبه و طلب مغفرت از خداوند است و از این رو، حق الله (حق خداوند) محسوب می شود. کفاره برای سقط جنین، در صورت وجوب، برای جبران جنبه گناهکارانه عمل سقط در نظر گرفته می شود و هدف آن پاک شدن فرد از بار معنوی این گناه است.

تفاوت اصلی دیه و کفاره در سقط جنین در چند نکته کلیدی خلاصه می شود:

1. ماهیت: دیه جنبه مالی و جبران خسارت دارد، در حالی که کفاره جنبه عبادی و جبران گناه دارد.
2. ذی حق: دیه حق ورثه جنین است، اما کفاره حق الله است و برای جلب رضایت الهی انجام می شود.
3. قابلیت بخشش: دیه (حق الناس) می تواند توسط ورثه بخشیده شود، اما کفاره (حق الله) قابل بخشش توسط انسان نیست و باید با انجام عمل خاص شرعی (مانان روزه یا اطعام) جبران شود.

فهم این تمایزات اساسی، به جلوگیری از خلط مبحث و اتخاذ رویکرد صحیح فقهی و حقوقی در مواجهه با موضوع سقط جنین کمک شایانی می کند. با این حال، همانطور که در ادامه بررسی خواهد شد، وجوب کفاره خاص برای سقط جنین (به جز دیه) از نظر همه مراجع یکسان نیست.

دیه جبران خسارت مالی به ورثه جنین است و حق الناس محسوب می شود، در حالی که کفاره عملی عبادی برای پاک شدن از گناه است و حق الله به شمار می رود.

کفاره سقط جنین از دیدگاه مراجع عظام تقلید (پاسخ به چقدر است؟)

همانطور که اشاره شد، یکی از مهم ترین ابهامات در مورد سقط جنین، میزان و وجوب کفاره آن است. پاسخ به این پرسش نیازمند مراجعه به فتاوای مراجع عظام تقلید است که در این بخش به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد.

دیدگاه حضرت آیت الله خامنه ای

مطابق فتاوای حضرت آیت الله خامنه ای، برای سقط جنین، کفاره ای به طور خاص واجب نیست. ایشان در پاسخ به پرسش هایی که در مورد سقط جنین و تکلیف آن مطرح شده، صراحتاً اعلام فرموده اند که: سقط جنین بر شما حرام بوده است که مرتکب شدید ولی کفاره ندارد لیکن دیه شرعی جنین را ضامن هستید، و باید دیه را به وارث شرعی او بپردازید و خودتان از این دیه ارث نمی برید. این فتوا به وضوح نشان می دهد که ایشان، در اکثر موارد سقط جنین، تنها دیه را واجب می دانند و کفاره ای جداگانه برای آن قائل نیستند. البته، این عدم وجوب کفاره خاص برای سقط جنین، به معنای بی اهمیت بودن جنبه گناهکارانه عمل نیست؛ بلکه گناه سقط جنین به قوت خود باقی است و توبه و استغفار از آن واجب است، اما عمل عبادی خاصی تحت عنوان کفاره سقط جنین (مانند کفاره روزه) وجود ندارد. در فتاوای ایشان، تاکید بر وجوب دیه و پرداخت آن به ورثه جنین است.

دیدگاه حضرت آیت الله سیستانی

حضرت آیت الله سیستانی نیز در فتاوای خود، به طور صریح به کفاره ای خاص برای سقط جنین اشاره نکرده اند. ایشان نیز مانند بسیاری از فقها، بر حرمت سقط جنین و وجوب دیه آن تاکید دارند. در موارد متعددی، ایشان مسئولیت پرداخت دیه را بر عهده مباشر اسقاط می دانند و گیرندگان آن را نیز ورثه جنین مشخص کرده اند. برای مثال، در پاسخ به سؤالی در مورد جنینی که بین ۲۲ تا ۴۸ روزه سقط شده، فرموده اند: دیه بر مباشر اسقاط واجب است پس اگر با خوردن قرص بوده بر مادر واجب است و باید به پدر بدهد… و اگر به وسیله پزشک بوده بر او دیه واجب است و باید به پدر ومادر دیه را بدهد. این فتاوا نیز به وضوح بر وجوب دیه دلالت دارند و اشاره ای به کفاره خاص ندارند، مگر در یک مورد استثنایی که ایشان در خصوص قصور ماما که منجر به مرگ نوزاد هنگام ولادت شود، فرموده اند: خیر (قصاص نمی شود) ولی دیه و کفاره دارد. این مورد نشان می دهد که در شرایط خاص و ناشی از قصور، ممکن است علاوه بر دیه، کفاره نیز واجب شود که با موارد سقط عمدی و معمول متفاوت است.

دیدگاه حضرت آیت الله مکارم شیرازی

حضرت آیت الله مکارم شیرازی نیز در فتاوای خود، مانند دو مرجع بزرگوار دیگر، معتقدند که سقط به طور کلی کفاره ندارد. اما ایشان در ادامه فتوای خود، یک احتیاط مستحب را مطرح می کنند که پرداخت کفاره قتل خطا برای سقط جنین عمدی است. این نکته تمایز مهمی را در فتاوای ایشان ایجاد می کند. احتیاط مستحب به این معناست که انجام آن عملی مستحب است و اگرچه واجب نیست، اما انجام آن ثواب و موجب رفع نقص شرعی است و بهتر است مکلف انجام دهد.

میزان کفاره قتل خطا و نحوه محاسبه آن (سال ۱۴۰۴)

با توجه به فتوای آیت الله مکارم شیرازی در خصوص احتیاط مستحب در پرداخت کفاره قتل خطا، لازم است که جزئیات این کفاره مشخص شود. کفاره قتل خطا، سه جزء دارد:

1. آزاد کردن بنده: در زمان حاضر که برده داری وجود ندارد، این جزء موضوعیت ندارد و قابل اجرا نیست.
2. شصت روز روزه: این شصت روز روزه باید با جزئیات خاصی انجام شود. بنابر فتوای بسیاری از مراجع، باید سی و یک روز از این روزه ها متوالی و پیوسته باشد و بیست و نه روز باقی مانده را می توان به صورت متفرق گرفت. رعایت این توالی در ابتدای روزه ها برای صحت کفاره مهم است.
3. اطعام شصت فقیر: در این روش، عامل سقط باید شصت فقیر را اطعام کند. مقدار طعام برای هر فقیر، معادل یک مد طعام است. یک مد طعام تقریباً معادل ۷۵۰ گرم گندم، برنج، نان یا هر غذای اصلی رایج دیگر است.

برای محاسبه معادل نقدی اطعام شصت فقیر در سال ۱۴۰۴، با توجه به تغییر نرخ ها، باید نرخ روز مواد غذایی را در نظر گرفت. اگر قیمت هر کیلوگرم برنج یا گندم را به طور متوسط X تومان فرض کنیم، آنگاه برای ۷۵۰ گرم (معادل ۰.۷۵ کیلوگرم) برای هر فقیر، مبلغ ۰.۷۵X تومان نیاز است. بنابراین، برای اطعام شصت فقیر، مبلغ کلی برابر با ۶۰ × (۰.۷۵ × X تومان) خواهد بود. به عنوان مثال، اگر قیمت متوسط هر کیلو برنج مرغوب در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۳۰ هزار تومان باشد، آنگاه برای هر فقیر حدود ۹۷,۵۰۰ تومان (۰.۷۵ × ۱۳۰,۰۰۰) و برای شصت فقیر تقریباً ۵,۸۵۰,۰۰۰ تومان نیاز خواهد بود. (توجه داشته باشید که این ارقام صرفاً مثالی برای نحوه محاسبه هستند و باید بر اساس قیمت های روز و فتوای مرجع تقلید محاسبه شوند).

جمع بندی فتاوا در خصوص کفاره سقط جنین

با بررسی فتاوای مراجع عظام تقلید، می توان این نتیجه گیری را داشت که عمده مراجع، کفاره خاص و مستقلی را برای سقط جنین عمدی (به جز دیه) واجب نمی دانند. این به آن معنا نیست که سقط جنین گناه نیست، بلکه به شدت حرام است و توبه و استغفار از آن واجب است. اما عمل عبادی خاصی تحت عنوان کفاره سقط جنین که شامل روزه یا اطعام به میزان مشخص باشد، در فتاوای اکثر مراجع مشاهده نمی شود، مگر در موارد استثنایی یا به عنوان احتیاط مستحب. تنها حضرت آیت الله مکارم شیرازی، پرداخت کفاره قتل خطا را به عنوان احتیاط مستحب توصیه می کنند. بنابراین، برای مکلفینی که با این مسئله مواجه هستند، رجوع به فتوای مرجع تقلید خود برای کسب تکلیف دقیق و شخصی، امری ضروری است.

دیه سقط جنین (تکمیل بحث)

با توجه به اهمیت تمایز دیه و کفاره، و همچنین اشاره مراجع به وجوب دیه در سقط جنین، ارائه خلاصه ای از دیه سقط جنین برای تکمیل بحث ضروری است. دیه سقط جنین بر اساس مراحل رشد جنین و زمان وقوع سقط تعیین می شود.

مراحل رشد جنین و میزان دیه (بر اساس نرخ ۱۴۰۴)

نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴، یک میلیارد و ششصد میلیون تومان اعلام شده است. دیه جنین بر اساس این نرخ و مراحل رشد آن به شرح زیر است:

مرحله رشد جنین	سن تقریبی	میزان دیه (نسبت به دیه کامل)	میزان دیه (تومان، سال ۱۴۰۴ – تقریبی)
نطفه (استقرار در رحم)	تا ۲ هفتگی	دو صدم (۰.۰۲)	۳۲,۰۰۰,۰۰۰
علقه (خون بسته شده)	تا ۴ هفتگی	چهار صدم (۰.۰۴)	۶۴,۰۰۰,۰۰۰
مضغه (توده گوشتی)	تا ۸ هفتگی	شش صدم (۰.۰۶)	۹۶,۰۰۰,۰۰۰
عظام (استخوان بندی بدون گوشت)	تا ۱۲ هفتگی	هشت صدم (۰.۰۸)	۱۲۸,۰۰۰,۰۰۰
جنین کامل بدون روح (گوشت و استخوان بندی کامل)	تا قبل از ۱۶ هفتگی	یک دهم (۰.۱)	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
جنین کامل با روح (بعد از دمیدن روح)	بعد از ۱۶ هفتگی
– جنسیت پسر		دیه کامل	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
– جنسیت دختر		نصف دیه کامل	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰
– جنسیت خنثی		سه چهارم دیه کامل	۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰

لازم به ذکر است که بر اساس تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی، در مورد دیه جنین دختری که روح در آن دمیده شده است نیز، مابه التفاوت دیه تا سقف دیه مرد، از صندوق تأمین خسارت های بدنی پرداخت می شود تا برابری دیه زن و مرد حاصل شود.

مسئول پرداخت دیه سقط جنین

مسئولیت پرداخت دیه سقط جنین بر عهده کسی است که عمل سقط را انجام داده یا در آن مباشرت داشته است. این فرد می تواند متفاوت باشد:

• مادر: اگر مادر با مصرف دارو، انجام کارهای خاص یا هر اقدام دیگری مستقیماً باعث سقط جنین شود، دیه بر عهده اوست.
• پزشک یا کادر درمان: اگر پزشک، ماما یا هر یک از اعضای کادر درمانی بدون مجوز شرعی و قانونی اقدام به سقط کنند، دیه بر عهده آن ها خواهد بود.
• پدر یا شخص ثالث: اگر پدر با اجبار، تهدید یا اعمال خشونت موجب سقط شود، یا هر شخص ثالثی با مداخله مستقیم یا غیرمستقیم سقط جنین را رقم بزند، مسئول پرداخت دیه است.

حتی اگر سقط با رضایت کامل پدر و مادر انجام شود، باز هم دیه بر عهده مباشر سقط است و رضایت والدین، رافع مسئولیت پرداخت دیه نیست.

گیرندگان دیه سقط جنین

دیه سقط جنین به اولیای دم جنین تعلق می گیرد. اولیای دم، کسانی هستند که از جنین در صورت زنده به دنیا آمدن و فوت، ارث می بردند. این افراد شامل پدر، مادر و سایر ورثه جنین طبق طبقات ارث می شوند. نکته مهم این است که اگر خودِ عامل سقط، جزو ورثه باشد (مثلاً مادر عامل سقط باشد)، از سهم الارث دیه محروم خواهد شد و سهم او به سایر ورثه (مثلاً پدر) پرداخت می شود. در صورتی که پدر نیز عامل سقط باشد، دیه به مادر تعلق می گیرد.

حکم شرعی سقط جنین (موارد مجاز و غیرمجاز)

شریعت اسلام برای حیات انسان، از لحظه انعقاد نطفه، ارزش و احترام ویژه ای قائل است. سقط جنین به معنای پایان دادن به این حیات نوپا، دارای احکام شرعی مشخصی است که رعایت آن ها برای هر مسلمان ضروری است.

اصل حرمت سقط جنین

بر اساس نصوص دینی و فتاوای تمامی مراجع عظام تقلید، اصل بر حرمت مطلق سقط جنین است. این حکم شامل هر مرحله ای از تشکیل و رشد جنین، از زمان انعقاد نطفه تا پایان دوره بارداری، می شود. حیات جنین از ابتدا محترم شمرده شده و تعرض به آن، به منزله تعرض به جان انسان است. این حرمت، نه تنها برای سقط های عمدی، بلکه برای هر عملی که به صورت غیرمجاز و بدون دلیل شرعی به سقط منجر شود، صدق می کند.

موارد استثنایی جواز سقط (پیش از دمیدن روح)

با وجود اصل کلی حرمت، در موارد بسیار محدود و استثنایی و با وجود شرایط خاص، سقط جنین می تواند مجاز باشد. این جواز معمولاً تنها پیش از دمیدن روح در جنین (معمولاً قبل از چهار ماهگی یا حدود ۱۶ هفتگی) مطرح است و پس از دمیدن روح، حتی با وجود شرایط زیر، سقط جنین به احتیاط واجب یا فتوا، جایز نیست.

موارد استثنایی که سقط جنین قبل از دمیدن روح جایز است، با تایید پزشک متخصص و حکم شرعی شامل موارد زیر می شود:

• تهدید جانی مادر: اگر ادامه بارداری، طبق نظر پزشکان متخصص و مورد اطمینان، جان مادر را به طور جدی تهدید کند و راهی برای نجات مادر جز سقط جنین وجود نداشته باشد.
• عسر و حرج شدید و غیرقابل تحمل برای مادر: در شرایطی که نگهداری جنین و ادامه بارداری، برای مادر مشقت شدید و غیرمتعارف ایجاد کند که تحمل آن به طور عادی ممکن نباشد. برخی مراجع این مورد را نیز دلیل بر جواز سقط (قبل از ولوج روح) می دانند.
• نقص عضو شدید جنین: اگر جنین دچار نقص عضو شدید، ناهنجاری های ژنتیکی یا بیماری لاعلاجی باشد که ادامه حیات برای او پس از تولد بسیار مشقت بار یا غیرممکن بوده و یا نگهداری از او برای والدین و جامعه عسر و حرج فوق العاده ایجاد کند. این موارد نیازمند تایید دقیق پزشکان متخصص و صدور مجوز شرعی از سوی مرجع تقلید است.
• کاهش جنین در حاملگی های چندقلو: در مواردی که حاملگی چندقلو باشد و پزشکان تشخیص دهند که برای حفظ جان یا سلامت برخی از جنین ها، لازم است تعداد دیگری از آن ها کاهش یابد (به شرط آنکه عدم کاهش، منجر به از بین رفتن همه جنین ها شود)، سقط تعدادی از جنین ها قبل از دمیدن روح جایز است.

موارد غیرمجاز سقط جنین

لازم به تاکید است که بسیاری از دلایلی که گاهی افراد برای سقط جنین مطرح می کنند، از نظر شرع، مجوز سقط محسوب نمی شوند:

• دلایل اقتصادی: صرف وجود مشکلات و سختی های اقتصادی یا ترس از عدم توانایی تامین هزینه های نگهداری فرزند، مجوز سقط جنین نیست.
• ترس از آبروریزی: سقط جنین به دلیل ترس از آبروریزی یا خجالت (مثلاً در بارداری های نامشروع)، به هیچ وجه جایز نیست.
• عدم تمایل به فرزند: صرف عدم تمایل پدر یا مادر به داشتن فرزند جدید، مجوز سقط جنین را صادر نمی کند.
• نقص عضو جزئی جنین: نقص های جزئی یا قابل درمان در جنین که عسر و حرج فوق العاده ای ایجاد نمی کند، مجوز سقط نیست.

در تمام این موارد، اصل حرمت سقط جنین پابرجا است و اقدام به آن گناه کبیره محسوب می شود و عامل سقط ضامن دیه جنین خواهد بود.

پرسش های متداول (FAQ)

آیا برای سقط جنین غیرعمدی (مثلاً بر اثر حادثه) کفاره لازم است؟

خیر، کفاره قتل خطا (که به عنوان احتیاط مستحب برای سقط عمدی توسط برخی مراجع مطرح می شود) تنها در صورت عمدی بودن سقط و با نیت اتمام بارداری مطرح است. در سقط جنین غیرعمدی که ناشی از حوادث یا عوامل طبیعی است، کفاره ای واجب نیست، هرچند دیه جنین (در صورت وجود مباشر یا مسبب) ممکن است واجب باشد.

اگر سقط جنین با رضایت پدر و مادر انجام شود، دیه و کفاره به عهده کیست؟

حتی اگر سقط جنین با رضایت کامل پدر و مادر انجام شود، دیه بر عهده کسی است که مباشرت در سقط داشته است. به عنوان مثال، اگر مادر با مصرف دارو اقدام کند، دیه بر عهده مادر است که باید آن را به پدر بپردازد. اگر پزشک یا شخص ثالثی مباشر باشد، دیه بر عهده اوست و باید به والدین پرداخت شود. در خصوص کفاره (با توجه به فتوای برخی مراجع به عنوان احتیاط مستحب)، نیز بر عهده فردی است که عامدانه مرتکب سقط شده است.

آیا نذر یا عهد برای عدم سقط جنین، در صورت سقط، کفاره جداگانه دارد؟

بله، اگر فردی نذر یا عهدی برای عدم سقط جنین کرده باشد و آن نذر یا عهد شرایط صحت شرعی را دارا باشد، در صورت تخلف از آن، علاوه بر حکم سقط جنین (وجوب دیه و گناه)، کفاره شکستن نذر یا عهد نیز بر او واجب می شود. کفاره نذر و عهد معمولاً اطعام ده فقیر یا دو ماه روزه است، که با کفاره سقط جنین (اگر قائل به آن باشیم) متفاوت است.

اگر توانایی پرداخت کفاره مالی یا گرفتن روزه را نداشته باشیم، تکلیف چیست؟

در صورتی که فرد توانایی مالی برای اطعام شصت فقیر (در مورد کفاره قتل خطا) یا توانایی جسمی برای شصت روز روزه گرفتن را نداشته باشد، باید هر زمان که توانایی پیدا کرد، آن را انجام دهد. در فقه برای کسانی که به هیچ وجه توانایی انجام کفاره را ندارند، موارد جایگزین مانند استغفار یا طلب بخشش از خداوند مطرح می شود، اما اصل بر این است که تا حد امکان، تکلیف انجام شود و در صورت عجز دائم، باید با مرجع تقلید خود مشورت کرد.

زمان دقیق دمیده شدن روح چه زمانی است؟

زمان دقیق دمیده شدن روح در جنین، موضوعی است که در فقه اسلامی مورد بحث قرار گرفته است. بسیاری از فقها معتقدند که دمیدن روح در جنین، زمانی اتفاق می افتد که جنین در رحم مادر به حرکت در می آید و به اصطلاح جان می گیرد. این مرحله معمولاً در حدود چهار ماهگی بارداری (حدود ۱۶ هفتگی) است. پس از این زمان، جنین دارای روح انسانی محسوب می شود و احکام مربوط به قتل نفس بر آن بار می شود، از جمله تفاوت در میزان دیه بر اساس جنسیت و حرمت شدیدتر سقط جنین.

سقط جنین پیش از دمیدن روح در موارد استثنایی مانند تهدید جان مادر یا نقص شدید جنین با مجوز شرعی جایز است، اما پس از دمیدن روح مطلقاً حرام است.

نتیجه گیری

بحث پیرامون کفاره و دیه سقط جنین، از جمله مباحث پیچیده و دارای ابعاد متعدد فقهی و حقوقی است. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، لازم است تا تمایز روشنی بین دیه و کفاره قائل شویم. دیه، جبران مالی خسارت به جان جنین است که حق الناس محسوب شده و بر عهده مباشر سقط است و به ورثه جنین تعلق می گیرد. میزان دیه نیز بر اساس مراحل رشد جنین و جنسیت (پس از دمیده شدن روح) متفاوت است و هر ساله بر اساس نرخ اعلامی محاسبه می گردد. برای سال ۱۴۰۴، نرخ دیه کامل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است که دیه جنین در مراحل مختلف از دو صدم تا دیه کامل متغیر خواهد بود.

در مقابل، کفاره عملی عبادی و حق الله است که برای جبران گناه انجام می شود. بررسی فتاوای مراجع عظام تقلید، نشان می دهد که اغلب ایشان، کفاره خاص و مشخصی را برای سقط جنین عمدی واجب نمی دانند، هرچند این عمل را گناه کبیره و حرام می شمرند. با این حال، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، پرداخت کفاره قتل خطا را به عنوان احتیاط مستحب توصیه می کنند که شامل آزاد کردن بنده (غیرقابل اجرا)، شصت روز روزه (۳۱ روز متوالی و ۲۹ روز متفرق) یا اطعام شصت فقیر (۷۵۰ گرم غذا برای هر فقیر) است. این موضوع پاسخ روشنی به پرسش اصلی کفاره سقط جنین چقدر است از منظر مراجع محترم ارائه می دهد.

حکم شرعی سقط جنین، بر اساس اصل کلی حرمت حیات، جز در موارد بسیار محدود و استثنایی (مانند تهدید جانی مادر، عسر و حرج شدید و نقص عضو شدید جنین که ادامه حیات را غیرممکن یا مشقت بار سازد)، و تنها پیش از دمیدن روح (قبل از حدود چهار ماهگی)، جایز نیست. مواردی مانند مشکلات اقتصادی یا ترس از آبروریزی، به هیچ عنوان مجوز شرعی سقط جنین محسوب نمی شوند.

با توجه به حساسیت و پیچیدگی موضوع و تفاوت های احتمالی در فتاوای مراجع، برای افرادی که با این مسئله مواجه هستند، قویاً توصیه می شود که برای هر مورد خاص و شخصی خود، به صورت مستقیم به دفتر مرجع تقلید خویش مراجعه کرده و از ایشان کسب تکلیف نمایند. این اقدام، اطمینان از انجام صحیح تکالیف شرعی و حقوقی را فراهم می آورد و از ابهامات و اشتباهات جلوگیری می کند. در نهایت، باید به جدیت این موضوع و لزوم تقوا در حفظ و صیانت از جان انسان ها، حتی در مراحل اولیه جنینی، تاکید شود.