تامین خواسته قبل از دادخواست

تامین خواسته قبل از دادخواست، امکانی قانونی است که به خواهان اجازه می دهد پیش از اقامه دعوای اصلی، اموال خوانده را توقیف کند. این اقدام برای جلوگیری از تضییع یا تفریط اموال بدهکار و تضمین اجرای حکم آتی، حیاتی است و نقش مهمی در حفظ حقوق طلبکاران ایفا می کند. این فرایند استراتژیک، مانع از هرگونه اقدام پنهانی خوانده برای انتقال یا پنهان کردن دارایی ها شده و اطمینان می دهد که در صورت صدور حکم به نفع خواهان، اموالی برای استیفای حق او وجود خواهد داشت.

تامین خواسته قبل از دادخواست چیست و چرا حیاتی است؟

«تامین خواسته» به معنای توقیف اموال خوانده به منظور جلوگیری از تضییع یا تفریط آن هاست. این اقدام به خواهان کمک می کند تا در صورت پیروزی در دعوای اصلی، امکان وصول طلب یا اجرای حق خود را از محل اموال توقیف شده داشته باشد. تامین خواسته می تواند در سه مرحله «قبل از تقدیم دادخواست»، «همراه با تقدیم دادخواست» یا «در جریان دادرسی» درخواست شود. در این مقاله تمرکز اصلی بر نوع اول، یعنی تامین خواسته قبل از دادخواست است که به دلیل فوریت و جنبه پیشگیرانه اش از اهمیت بالایی برخوردار است.

۱.۱. تعریف دقیق تامین خواسته قبل از دادخواست به زبان ساده

تامین خواسته قبل از دادخواست، به زبان ساده، یعنی خواهان (طلبکار) پیش از آنکه دعوای اصلی خود را در دادگاه مطرح کند، از دادگاه می خواهد که اموال خوانده (بدهکار) را به اندازه میزان خواسته خود، موقتاً توقیف کند. این کار برای این است که خوانده نتواند اموال خود را جابجا یا پنهان کند و خواهان با پیروزی در دعوای اصلی، با دست خالی مواجه نشود. این یک اقدام احتیاطی و فوری است تا حقوق خواهان محفوظ بماند.

۱.۲. هدف اصلی: حفظ اموال، تضمین اجرای حکم و جلوگیری از اقدامات احتمالی خوانده

هدف اولیه و اساسی از درخواست تامین خواسته قبل از دادخواست، محافظت از حقوق مالی خواهان و تضمین قابلیت اجرای حکم احتمالی است. این تدبیر قانونی به خواهان این امکان را می دهد که از دست اندازی های احتمالی خوانده به اموالش، نظیر انتقال صوری، فروش یا پنهان سازی دارایی ها، جلوگیری کند. در واقع، با توقیف اموال پیش از اقامه دعوا، این اطمینان حاصل می شود که در صورت موفقیت خواهان در اثبات حق خود، اموالی برای جبران خسارت یا پرداخت دین وجود دارد و خوانده نمی تواند با فرار از دین، اجرای عدالت را مختل سازد.

۱.۳. مزایای کلیدی درخواست تامین خواسته پیش از اقامه دعوا

درخواست تامین خواسته پیش از اقامه دعوا دارای مزایای متعددی است که آن را به ابزاری قدرتمند در دست خواهان تبدیل می کند:

• سرعت عمل: این روش به خواهان اجازه می دهد در سریع ترین زمان ممکن و قبل از اینکه خوانده از قصد او مطلع شود، اقدام به توقیف اموال کند. این سرعت مانع از هرگونه دخل و تصرف خوانده در اموالش می شود.
• فشار بر خوانده: توقیف اموال، حتی قبل از طرح دعوا، می تواند فشار روانی و عملی قابل توجهی بر خوانده وارد کند. این فشار ممکن است او را وادار به سازش یا پرداخت دین پیش از آغاز مراحل طولانی دادرسی کند.
• حفظ حق: مهم ترین مزیت، حفظ حق خواهان در برابر اقدامات احتمالی خوانده برای تضییع یا تفریط اموال است. این امر تضمین کننده نهایی اجرای حکم دادگاه خواهد بود.
• جلوگیری از فرار از دین: با توقیف اموال، امکان انتقال یا پنهان سازی دارایی ها توسط خوانده به حداقل می رسد و عملاً راه فرار از دین مسدود می شود.

۱.۴. ماهیت حقوقی: درخواست است نه دعوا

مهم است که ماهیت حقوقی تامین خواسته را درک کنیم. تامین خواسته یک «درخواست» است، نه یک «دعوا». این تمایز در روند رسیدگی و برخی از تشریفات حقوقی تاثیرگذار است. به عنوان مثال، در مورد درخواست تامین خواسته، دادگاه بدون احضار طرف مقابل (خوانده) و به صورت فوری رسیدگی می کند، در حالی که در یک دعوای حقوقی، ابلاغ و برگزاری جلسات دادرسی با حضور طرفین الزامی است. این ماهیت در ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت بیان شده است.

تامین خواسته به ذات خود یک اقدام پیشگیرانه و غیرترافعی است که هدف آن حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از تضییع حق است، نه اثبات حق یا حل و فصل ماهیت دعوا.

۲. شرایط لازم برای درخواست تامین خواسته قبل از دادخواست (با تمرکز بر ماده ۱۰۸ ق.آ.د.م)

برای اینکه درخواست تامین خواسته قبل از دادخواست مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد، خواهان باید شرایط خاصی را رعایت کند. این شرایط هم شامل موارد عمومی و هم موارد اختصاصی می شود که ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل به آن ها پرداخته است.

۲.۱. شرایط عمومی

پیش از پرداختن به جزئیات ماده ۱۰۸، برخی شرایط کلی وجود دارد که برای هر درخواست تامین خواسته، از جمله تامین خواسته قبل از دادخواست، ضروری است:

• خواسته باید معلوم یا عین معین باشد (ماده ۱۱۳ ق.آ.د.م): یعنی مقدار یا نوع خواسته باید مشخص باشد.
  • مثال عین معین: خواسته، یک دستگاه خودرو با شماره پلاک و مدل مشخص یا یک قطعه زمین با آدرس و مشخصات ثبتی دقیق باشد.
  • مثال خواسته معلوم: خواسته، مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان وجه نقد یا ۵۰۰ کیلوگرم برنج از نوع خاصی باشد. اگر خواسته کلی و نامعلوم باشد، مانند بخشی از اموال خوانده، قابل قبول نخواهد بود.
• صلاحیت دادگاه: درخواست تامین خواسته باید به دادگاهی ارائه شود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد (ماده ۱۱۱ ق.آ.د.م). این دادگاه می تواند دادگاه محل اقامت خوانده یا محل وقوع مال غیرمنقول باشد.
• پرداخت هزینه دادرسی: هزینه دادرسی برای درخواست تامین خواسته، مطابق با دعاوی غیرمالی محاسبه و دریافت می شود.

۲.۲. شرایط اختصاصی و موارد معافیت از سپردن خسارت احتمالی

ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی چهار مورد اصلی را برای درخواست تامین خواسته ذکر می کند. در سه مورد اول، خواهان از سپردن خسارت احتمالی معاف است و در مورد چهارم (بند د)، سپردن خسارت احتمالی الزامی است. همچنین قوانین دیگری نیز مواردی را برای معافیت از سپردن خسارت احتمالی پیش بینی کرده اند.

الف) دعوا مستند به سند رسمی باشد

اگر خواهان بتواند اثبات کند که طلب یا حق او مستند به یک سند رسمی است، نیاز به پرداخت خسارت احتمالی ندارد. سند رسمی، سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد (مانند سند مالکیت، سند ازدواج یا اسناد مربوط به معاملات بانکی رسمی). تفاوت آن با سند عادی معتبر این است که سند عادی به تنهایی از اعتبار سند رسمی برخوردار نیست و خواهان برای بهره مندی از این امتیاز باید مستندات خود را به طور رسمی به ثبت رسانده باشد.

ب) خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد

این بند به شرایطی اشاره دارد که خواهان بتواند به دادگاه اثبات کند که خواسته یا اموال خوانده در معرض خطر نابودی، از بین رفتن، یا سوءاستفاده قرار گرفته است. اثبات این موضوع نیازمند ارائه دلایل و مدارکی است که نشان دهنده خطر قریب الوقوع باشد.

• توضیح تضییع و تفریط:
  • تضییع: به معنای از بین رفتن، نابودی یا کاهش ارزش خواسته است. مثلاً خوانده قصد تخریب ملکی را داشته باشد که موضوع دعواست.
  • تفریط: به معنای سوءاستفاده یا اقدامات نادرست خوانده که منجر به کاهش ارزش یا عدم امکان دسترسی به خواسته شود. مثلاً خوانده قصد فروش اموال خود به قیمتی بسیار پایین تر از ارزش واقعی برای فرار از دین را داشته باشد.
• نحوه اثبات آن: اثبات تضییع یا تفریط می تواند از طریق شهادت شهود، گزارش کارشناس، مستندات بانکی (مانند برداشت های غیرمعمول) یا هرگونه دلیل معتبر دیگری که نشان دهنده قصد خوانده برای از بین بردن یا پنهان کردن اموال باشد، صورت گیرد.

ج) در مواردی که به موجب قانون دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد (مانند اوراق تجاری واخواست شده)

برخی قوانین خاص، دادگاه را مکلف به قبول درخواست تامین خواسته بدون اخذ خسارت احتمالی می کنند. بارزترین مثال در این زمینه، اسناد تجاری واخواست شده است.

• توضیح اسناد تجاری (چک، سفته، برات): این اسناد ابزارهای مهمی در معاملات تجاری هستند که قانون تجارت برای آن ها شرایط و حمایت های خاصی قائل شده است.
• مفهوم واخواست یا گواهی عدم پرداخت:
  • در مورد سفته و برات، واخواست یا اعتراض عدم تأدیه سندی رسمی است که عدم پرداخت مبلغ سفته یا برات در سررسید را توسط مراجع قانونی تأیید می کند.
  • در مورد چک، گواهی عدم پرداخت (که معمولاً به برگشتی معروف است) معادل واخواست سفته و برات است و توسط بانک صادر می شود.
• مهلت های قانونی واخواست و اهمیت آن (ماده ۲۸۰ و ۳۱۵ قانون تجارت): برای برخورداری از مزایای قانونی اسناد تجاری، از جمله معافیت از تودیع خسارت احتمالی در تامین خواسته، باید واخواست یا گواهی عدم پرداخت در مهلت های قانونی انجام شده باشد. به عنوان مثال، مهلت واخواست برات و سفته معمولاً ۱۰ روز از تاریخ سررسید است و برای چک نیز مهلت های ۱۵، ۴۵ یا ۴ ماهه بسته به محل صدور چک وجود دارد.

د) خواهان خسارات احتمالی را نقداً به صندوق دادگستری بپردازد

در صورتی که هیچ یک از شرایط سه گانه فوق الذکر فراهم نباشد، خواهان برای درخواست تامین خواسته باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به حساب صندوق دادگستری واریز کند. این بند، عمومی ترین راه برای درخواست تامین خواسته است و در اکثر موارد مورد استفاده قرار می گیرد.

• توضیح خسارت احتمالی و هدف آن: این خسارت، مبلغی است که خواهان برای تضمین جبران خسارات احتمالی وارده به خوانده، در صورتی که خواهان در دعوای اصلی بی حق شناخته شود، به صندوق دادگستری واریز می کند. هدف این است که خوانده از توقیف بی مورد اموالش متضرر نشود.
• معیار تعیین میزان خسارت توسط دادگاه: میزان خسارت احتمالی توسط دادگاه و با در نظر گرفتن میزان خواسته، نوع دعوا و سایر جهات مرتبط تعیین می شود. این مبلغ معمولاً درصدی از ارزش خواسته است.
• نحوه ایداع و استرداد خسارت: خسارت به حساب صندوق دادگستری واریز می شود. در صورتی که خواهان در دعوای اصلی پیروز شود یا خوانده خسارت وارده به خود را در مهلت قانونی مطالبه نکند، این مبلغ به خواهان مسترد خواهد شد.

ه) سایر موارد خاص معافیت از خسارت احتمالی

علاوه بر موارد ماده ۱۰۸، قوانین دیگر نیز شرایطی را برای معافیت از سپردن خسارت احتمالی پیش بینی کرده اند:

• تامین خواسته در مرجع کیفری (ماده ۱۰۷ ق.آ.د.ک): در دعاوی کیفری، بازپرس می تواند جهت جبران ضرر و زیان ناشی از جرم، قرار تامین صادر کند و در این موارد نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست.
• قصد فروش اموال توسط بدهکار برای فرار از دین (ماده ۲۱۸ مکرر ق.م): اگر طلبکار به دادگاه اثبات کند که مدیون برای فرار از دین خود قصد فروش اموالش را دارد (نکته: این ماده عمدتاً به فروش اشاره دارد و شامل صلح، هبه و سایر انتقالات نمی شود)، دادگاه می تواند قرار تامین خواسته صادر کند. هرچند این ماده به «دادخواست» اشاره دارد، اما در عمل، در صورت اثبات این موضوع، گاهی دادگاه ها بدون خسارت احتمالی اقدام می کنند. اما رویه قضایی بیشتر تمایل به اخذ خسارت در تامین خواسته قبل از دادخواست را دارد، مگر اینکه این درخواست ضمن دادخواست اصلی ارائه شود.
• تامین خواسته در دعاوی ترکه متوفی (ماده ۲۲۱ ق.ا.ح): در مواردی که مربوط به تحریر ترکه متوفی باشد، تامین خواسته با شرایط خاصی ممکن است بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی صادر شود.
• دعاوی مستند به قراردادهای بانکی: طبق بخشنامه ها و رویه های خاص، در دعاوی که مستند به قراردادهای بانکی هستند، بانک ها از تودیع خسارت احتمالی معاف هستند.

برای خلاصه سازی شرایط و نیاز به سپردن خسارت احتمالی، جدول زیر ارائه می شود:

شرط	ماده قانونی	نیاز به سپردن خسارت احتمالی	توضیحات تکمیلی
دعوا مستند به سند رسمی باشد	ماده ۱۰۸ الف ق.آ.د.م	خیر	سند باید کاملاً رسمی باشد (دفتر اسناد رسمی، اداره ثبت).
خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد	ماده ۱۰۸ ب ق.آ.د.م	خیر	نیاز به اثبات خطر قریب الوقوع تضییع/تفریط.
اوراق تجاری واخواست شده	ماده ۱۰۸ ج ق.آ.د.م	خیر	(چک، سفته، برات) واخواست در مهلت قانونی انجام شده باشد.
پرداخت خسارت احتمالی توسط خواهان	ماده ۱۰۸ د ق.آ.د.م	بله	عمومی ترین حالت، میزان توسط دادگاه تعیین می شود.
تامین خواسته در مرجع کیفری	ماده ۱۰۷ ق.آ.د.ک	خیر	جهت جبران ضرر و زیان ناشی از جرم.
قصد فرار از دین (ماده ۲۱۸ مکرر ق.م)	ماده ۲۱۸ مکرر ق.م	مورد بحث	رویه های متفاوت؛ غالباً در صورت درخواست قبل از دادخواست، نیاز به خسارت است.
دعاوی ترکه متوفی	ماده ۲۲۱ ق.ا.ح	خیر (در صورت تحریر ترکه)	شرایط خاصی دارد.
دعاوی مستند به قراردادهای بانکی	بخشنامه ها و رویه ها	خیر	فقط برای بانک ها و در دعاوی خاص.

۳. مراحل گام به گام درخواست و اجرای تامین خواسته قبل از دادخواست

درخواست و اجرای تامین خواسته قبل از دادخواست، مستلزم طی مراحل دقیق و قانونی است. درک صحیح این مراحل برای خواهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا بتواند با اطمینان و اثربخشی بیشتری اقدام کند.

۳.۱. آماده سازی مدارک و دلایل

اولین گام، جمع آوری و آماده سازی دقیق مدارکی است که اثبات کننده حق خواهان و شرایط لازم برای تامین خواسته باشد. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مدارک هویتی خواهان (کارت ملی، شناسنامه)
• سند رسمی یا عادی مستند دعوا (مثلاً قرارداد، فاکتور، اسناد بانکی، چک برگشتی، سفته واخواست شده)
• دلایل و مستندات مربوط به در معرض تضییع یا تفریط بودن خواسته (مانند شهادت نامه، گزارش کارشناس، نامه بانکی)
• اطلاعات دقیق از اموال خوانده که قصد توقیف آن ها را دارید (آدرس ملک، شماره حساب بانکی، مشخصات خودرو، نام شرکت سهام و…)
• فیش واریز خسارت احتمالی (در صورت لزوم)

۳.۲. تنظیم دادخواست تامین خواسته

با وجود اینکه تامین خواسته ماهیتاً درخواست است و نه دعوا، اما باید بر روی برگه های مخصوص دادخواست تنظیم شود و به دادگاه تقدیم گردد. این دادخواست باید حاوی اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات دقیق خواهان و خوانده.
• ذکر عنوان درخواست تامین خواسته قبل از دادخواست.
• شرح خواسته و میزان آن (به صورت معلوم یا عین معین).
• توضیح دلایل و مستندات قانونی برای درخواست تامین خواسته (با اشاره به بندهای ماده ۱۰۸ ق.آ.د.م).
• معرفی دقیق اموال خوانده که خواهان تقاضای توقیف آن ها را دارد.
• مبلغ خسارت احتمالی (در صورت لزوم) و اعلام آمادگی برای پرداخت آن.

۳.۳. مراجعه به دادگاه صالح

پس از تنظیم دادخواست و آماده سازی مدارک، خواهان باید آن را به دادگاه صالح ارائه دهد:

• تعیین دادگاه صالح (صلاحیت محلی و ذاتی): دادگاه صالح برای رسیدگی به درخواست تامین خواسته، همان دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوای حقوقی را دارد (ماده ۱۱۱ ق.آ.د.م). این دادگاه معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است.
• نحوه تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه ها: دادخواست تامین خواسته باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح تقدیم شود و هزینه دادرسی مربوط به دعاوی غیرمالی نیز پرداخت گردد.

۳.۴. رسیدگی دادگاه و صدور قرار

یکی از ویژگی های مهم تامین خواسته قبل از دادخواست، سرعت و فوریت در رسیدگی است:

• رسیدگی فوری و بدون ابلاغ به خوانده (ماده ۱۱۵ ق.آ.د.م): پس از وصول درخواست، مدیر دفتر دادگاه مکلف است فوراً آن را به نظر قاضی برساند. دادگاه بدون احضار یا اخطار به خوانده، به دلایل خواهان رسیدگی می کند. این ویژگی برای جلوگیری از فرصت سوزی و اقدامات خوانده برای فرار از توقیف اموال بسیار حیاتی است.
• صدور قرار قبول یا رد تامین (تأکید بر غیرقابل تجدیدنظر بودن): دادگاه پس از بررسی، یا قرار قبول تامین خواسته را صادر می کند و دستور توقیف اموال را می دهد، یا درخواست را رد می کند. نکته مهم این است که طبق ماده ۱۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار قبول یا رد تامین خواسته قابل تجدیدنظر نیست، اما خوانده حق اعتراض به آن را دارد (که در ادامه توضیح داده خواهد شد).

۳.۵. ابلاغ و اجرای قرار تامین خواسته

پس از صدور قرار تامین، نوبت به ابلاغ و اجرای آن می رسد:

• نحوه ابلاغ به خوانده (ماده ۱۱۷ ق.آ.د.م): اصل بر این است که قرار تامین پس از صدور، به خوانده ابلاغ و سپس اجرا شود.
• امکان اجرای فوری قبل از ابلاغ (در موارد تضییع یا تفریط): در شرایطی که فوریت ایجاب کند و تأخیر در اجرا منجر به تضییع یا تفریط خواسته گردد (مانند اینکه خوانده در حال انتقال فوری اموال باشد)، دادگاه می تواند دستور اجرای قرار را قبل از ابلاغ به خوانده صادر کند. این اقدام برای حفظ حقوق خواهان در شرایط اضطراری بسیار مهم است.
• چگونگی توقیف انواع اموال: نحوه توقیف اموال بستگی به نوع مال دارد:
  • اموال منقول (مانند خودرو، موجودی انبار): توسط ضابطین قضایی صورت می گیرد و مال به حراست دادگستری یا جای دیگر منتقل می شود.
  • اموال غیرمنقول (مانند ملک): توقیف با ارسال نامه به اداره ثبت اسناد و املاک برای ثبت مراتب توقیف در سند مالکیت و ممنوعیت هرگونه نقل و انتقال انجام می شود.
  • حساب بانکی: با ارسال دستور قضایی به بانک مرکزی یا بانک مربوطه، حساب خوانده به میزان خواسته مسدود می شود.
  • سهام و اوراق بهادار: توقیف از طریق ارسال نامه به شرکت بورس اوراق بهادار یا سازمان ثبت شرکت ها انجام می پذیرد.

۴. الزامات و پیامدهای پس از صدور قرار تامین خواسته قبل از دادخواست

صدور قرار تامین خواسته قبل از دادخواست، سرآغاز یک سری الزامات و پیامدها برای هر دو طرف دعوا (خواهان و خوانده) است که عدم آگاهی از آن ها می تواند به ضرر هر یک از طرفین تمام شود.

۴.۱. مهلت ۱۰ روزه برای تقدیم دادخواست اصلی

یکی از مهم ترین الزامات پس از صدور قرار تامین خواسته قبل از دادخواست، مهلتی است که قانون برای خواهان تعیین کرده است.

• اهمیت حیاتی این مهلت (ماده ۱۱۲ ق.آ.د.م): خواهان مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ صدور قرار تامین خواسته، دادخواست اصلی دعوا را تقدیم دادگاه صالح نماید. این مهلت ده روزه از اهمیت حیاتی برخوردار است و خواهان باید به دقت آن را رعایت کند.
• عواقب عدم تقدیم دادخواست در مهلت: در صورتی که خواهان در این مهلت ده روزه، دادخواست اصلی را تقدیم نکند، به درخواست خوانده، قرار تامین خواسته لغو خواهد شد. این به آن معناست که توقیف اموال خوانده برداشته می شود و خواهان تمامی مزایای حاصل از این اقدام پیشگیرانه را از دست خواهد داد.
• نکته: نیازی نیست که دادخواست اصلی به همان شعبه ای ارجاع شود که قرار تامین خواسته را صادر کرده است؛ بلکه به هر شعبه ای از دادگاه صالح که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، می توان دادخواست اصلی را تقدیم نمود.

۴.۲. حق اعتراض خوانده به قرار تامین

هرچند قرار تامین خواسته بدون حضور خوانده صادر می شود، اما قانونگذار برای حفظ حقوق او، امکان اعتراض را فراهم آورده است.

• مهلت ۱۰ روزه از تاریخ ابلاغ قرار (ماده ۱۱۶ ق.آ.د.م): خوانده حق دارد ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قرار تامین خواسته، به آن اعتراض کند. این اعتراض باید به همان دادگاهی که قرار را صادر کرده است، تقدیم شود.
• مرجع رسیدگی به اعتراض و سرنوشت قرار: دادگاه در اولین جلسه به اعتراض رسیدگی نموده و نسبت به آن تعیین تکلیف می نماید. دادگاه می تواند اعتراض را وارد دانسته و قرار تامین را لغو کند، یا اعتراض را رد کرده و قرار تامین را تأیید نماید.

۴.۳. نحوه رفع تامین

قرار تامین خواسته، توقیف موقتی اموال است و دائمی نیست. در موارد زیر، تامین رفع خواهد شد:

• در صورت صدور حکم قطعی علیه خواهان: اگر خواهان در دعوای اصلی به موجب حکم قطعی محکوم به بطلان دعوا یا بی حقی شود، قرار تامین خود به خود مرتفع می شود.
• استرداد دعوا یا دادخواست: اگر خواهان، دادخواست اصلی یا دعوای خود را مسترد کند، قرار تامین نیز مرتفع خواهد شد.
• مرتفع شدن موجب تامین: اگر دلیلی که بر اساس آن تامین خواسته صادر شده بود (مثلاً تضییع یا تفریط)، دیگر وجود نداشته باشد، دادگاه به درخواست خوانده قرار رفع تامین را صادر می کند.
• پرداخت دین توسط خوانده: در صورتی که خوانده دین خود را پرداخت کند یا تأمین مناسبی معادل خواسته ارائه دهد، قرار تامین رفع می شود.

۴.۴. مطالبه خسارت توسط خوانده در صورت بی حقی خواهان

قانون برای حمایت از خوانده در برابر درخواست های بی مورد یا غیرمستند تامین خواسته، حق مطالبه خسارت را برای او در نظر گرفته است.

• شرایط و مهلت مطالبه خسارت (۲۰ روز از ابلاغ حکم قطعی): اگر قرار تامین اجرا شود و خواهان به موجب رأی قطعی محکوم به بی حقی یا بطلان دعوا شود، خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، خسارتی را که از اجرای قرار تامین به او وارد شده است، مطالبه کند.
• نحوه رسیدگی به درخواست مطالبه خسارت (بدون تشریفات و هزینه): این مطالبه بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی صورت می گیرد. خوانده کافی است دلایل خود را به دادگاه صادرکننده قرار ارائه دهد. دادگاه در وقت فوق العاده و بدون رعایت تشریفات دادرسی، به دلایل طرفین رسیدگی و رأی مقتضی صادر می نماید. این رأی قطعی است.
• استرداد خسارت احتمالی به خواهان در صورت عدم مطالبه خوانده: در صورتی که خوانده در مهلت مقرر (بیست روز) برای مطالبه خسارت اقدام نکند، وجهی که خواهان بابت خسارت احتمالی سپرده بود، به درخواست او به خودش مسترد می شود.

سوالات متداول (FAQ) درباره تامین خواسته قبل از دادخواست

آیا برای تامین خواسته قبل از دادخواست حتماً باید اموال خوانده را دقیقاً معرفی کرد؟

بله، برای اثربخشی قرار تامین خواسته، خواهان باید تا حد امکان اموال خوانده را به صورت دقیق (مانند شماره حساب بانکی، پلاک ثبتی ملک، مشخصات خودرو) معرفی کند. اگرچه در برخی موارد، دادگاه می تواند به طور کلی دستور توقیف اموال را صادر کند، اما معرفی دقیق، روند اجرا را تسریع و مؤثرتر می سازد.

آیا می توان حساب بانکی خوانده را قبل از دادخواست توقیف کرد؟

بله، توقیف حساب بانکی خوانده یکی از رایج ترین و سریع ترین روش های اجرای قرار تامین خواسته است و در صورت معرفی شماره حساب یا حتی با نام بانک و کد ملی، قابل انجام است.

تامین خواسته قبل از دادخواست چه تفاوتی با دستور موقت دارد؟

تامین خواسته با هدف توقیف اموال به میزان خواسته اصلی انجام می شود تا اجرای حکم آتی تضمین گردد، در حالی که دستور موقت با هدف جلوگیری از ضرر و زیان فوری یا حفظ وضع موجود صادر می شود و لزوماً به توقیف مال نمی انجامد. همچنین، تامین خواسته می تواند بدون پرداخت خسارت احتمالی (در موارد ماده ۱۰۸) صادر شود، اما دستور موقت همیشه مستلزم سپردن خسارت احتمالی است.

آیا در این مرحله به وکیل نیاز است؟

هرچند از نظر قانونی اجباری به داشتن وکیل نیست، اما با توجه به پیچیدگی های حقوقی، لزوم ارائه دلایل و مدارک مستند، و مهلت های قانونی حساس، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص حقوقی برای تنظیم صحیح درخواست و پیگیری مراحل، به شدت توصیه می شود تا از تضییع حق جلوگیری شود.

قرار تامین خواسته چند روزه صادر می شود؟

بر اساس ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه مکلف است به درخواست تامین «فوراً» رسیدگی و قرار مقتضی را صادر کند. این بدان معناست که رسیدگی بدون تشریفات و در اسرع وقت انجام می شود و معمولاً طی چند ساعت تا چند روز کاری، قرار صادر می گردد.

اگر در مهلت ۱۰ روزه دادخواست اصلی را ندهم، چه می شود؟

در صورتی که خواهان ظرف ده روز از تاریخ صدور قرار تامین، دادخواست اصلی را تقدیم نکند، به درخواست خوانده، قرار تامین لغو خواهد شد و توقیف اموال خوانده برداشته می شود (ماده ۱۱۲ ق.آ.د.م).

آیا توقیف اموال قبل از دادخواست، به اطلاع خوانده می رسد؟

در بسیاری از موارد، و به ویژه در شرایط اضطراری که بیم تضییع یا تفریط خواسته وجود دارد، قرار تامین خواسته ابتدا اجرا و سپس به خوانده ابلاغ می شود (ماده ۱۱۷ ق.آ.د.م). این امر برای جلوگیری از فرصت سوزی خوانده و حفظ حقوق خواهان انجام می گیرد.

نتیجه گیری

تامین خواسته قبل از دادخواست، یک ابزار قانونی قدرتمند و حیاتی است که به خواهان این امکان را می دهد تا پیش از آغاز مراحل طولانی دادرسی، از تضییع یا تفریط اموال خوانده جلوگیری کرده و از اجرای حکم احتمالی در آینده اطمینان حاصل کند. این اقدام استراتژیک، نه تنها زمان خرید، بلکه با ایجاد فشار بر خوانده، می تواند به حل و فصل سریع تر اختلافات نیز کمک کند.

با توجه به حساسیت ها و جزئیات حقوقی این فرایند، از جمله شرایط قانونی ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت های مقرر برای تقدیم دادخواست اصلی و اعتراض خوانده، اکیداً توصیه می شود پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص مشورت نمایید. مشاوره حقوقی تخصصی می تواند شما را در تنظیم صحیح دادخواست، ارائه مستندات کافی و طی کردن مراحل قانونی به بهترین نحو ممکن یاری رساند تا حقوق شما به طور کامل و مؤثر حفظ گردد. برای مشاوره حقوقی تخصصی و دریافت راهنمایی های لازم، می توانید با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.

منابع و قوانین مرتبط

• قانون آیین دادرسی مدنی (مواد ۱۰۸ تا ۱۲۹)
• قانون تجارت (مواد مربوط به اسناد تجاری و واخواست مانند مواد ۲۸۰ و ۳۱۵)
• قانون مدنی (ماده ۲۱۸ مکرر)
• قانون امور حسبی (ماده ۲۲۱)
• قانون آیین دادرسی کیفری (ماده ۱۰۷)
• نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه (در صورت استفاده از مورد خاص)