شرح وظایف امین اموال و نحوه‌ی انتخاب او
تعیین ناظر و امین اموال از مسائلی است که در حقوق کاربرد بسیاری دارد. به همین جهت نیز تعیین کردن امین و ناظر برای اموال مسئله ای تخصصی است و اگر کسی خواهان این باشد که در این زمینه از جزئیات با خبر بشود بهتر است به یک وکیل خوب در اصفهان مشورت کند وکیلی که در این خصوص اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند به بهترین شکل راهنمایی کند.
امین چه کسی است؟
هر کسی خودش مسئول اداره اموال خویش است و خودش باید بر آن ها نظارت داشته باشد، اما گاهی دلایل و شرایطی ایجاد می شود که شخص این توان و قدرت اداره کردن دارایی و اموال خود را ندارد. از همین جهت قانون گذار برای آن که از این اشخاص حمایت کند و مانع از ورود ضرر به اموالشان و خودشان شود، تدابیری را در نظر گرفته است تا به این طریق از ورود این ضرر ها جلوگیری کند. این تدبیری که قانون گذار در نظر گرفته است نصب یا انتخاب یک امین برای چنین افرادی است.
اما امین به چه کسی گفته می شود؟
حامد امیری وکیل امور حقوقی در اصفهان در پاسخ به این سوال می گوید: در معنای لغوی امین عبارت است از کسی که امانت دار و مورد اعتماد است. در اصطلاح حقوقی نیز امین به کسی گفته می شود که اداره کردن اموال اشخاصی را بر عهده داشته باشد، اشخاصی که قادر به اداره ی امور مالی خود نیستند. اما به افرادی ناتوان در اداره امور مالی گفته می شود که یا کهنسال باشند، یا محجور، غایب مفقود الاثر، جنین و … .
به موجب قانون مدنی در چه مواردی امین تعیین می شود؟
آن طور که وکیل حقوقی در اصفهان بیان می کند، بر اساس قانون مدنی اکر موارد ذیل بوجود آید امین تعیین خواهد شد. این موارد به ترتیب زیر است:
- در صورتی که به هنگام وقف کردن یک مال، به جهت اداره کردن آن مال، متولی مشخص شود اما پس از گذشت مدنی متولی موقع اداره کردن آن مال موقوفه خیانتی مرتکب شود، دادگاه این توان و اختیار را دارد که برای اداره آن مال امین تعیین کند تا در امور موقوفه در کنار متولی دخالت داشته باشد.
- چنانچه شخصی غایب مفقود الاثر حساب شود اما برای اداره کردن اموال و دارایی اش امینی مشخص نکرده باشد، دادگاه موظف است جهت اداره ی اموال او امینی معین کند.
- اگر شرایطی ایجاد شود که به موجب آن ولی قهری توان رسیدگی و اداره امور و اموال مولی علیه را نداشته باشد، این وظیفه بر عهده دادگاه است که برای اداره کردن اموال مولی علیه به صورت موقت امینی مشخص کند.
- چنانچه ولی قهریِ فرد عاجز شود و دیگر بیشتر از این توان و قدرت اداره ی اموال طفل را نداشته باشد و در عین حال فردی را به منظور اداره ی امور تعیین نکرده باشد، دادگاه باید فردی را تحت عنوان امین، به ولی قهری اضافه کند.
- در خصوص مورد فوق چنانچه ولی قهری شرط امانت را رعایت نکند، توسط دادگاه امینی برای نظارت بر کار او تعیین خواهد شد.
به موجب قانون امور حسبی در چه مواردی امین تعیین می شود؟
در ماده ۱۰۳ قانون امور حسبی در کنار موارد فوق، در دو مورد دیگر هم تعیین امین را لازم دانسته است:
- در شرایط و موقعیتی که جنین دارای ولی یا وصی نباشد، اگر فرد سهم الارثی داشته باشد، امکان دارد جهت اداره کردن آن سهم الارث که از ماترک متوفی به او رسیده، امین معین شود.
- چنانچه برای مالی که به منظور مصرف عمومی اختصاص داده شده است، مدیری انتخاب نشده باشد، برای اداره کردن آن امین تعیین خواهد شد.
چه افرادی برای امین شدن اولویت دارند؟
بر طبق قانون امور حسبی اگر بخواهیم برای جنین امین تعیین کنیم، مادر او بر هر کسی اولویت دارد. اما چنانچه مادر او صلاحیت نداشت و یا امین بودن را رد کرد، بقیه خویشاوندان جنین دارای تقدم هستند.
به موجب ماده ی ۱۱۰ قانون امور حسبی، تعیین کردن امین برای افراد به ترتیب زیر است:
- پدر
- پدربزرگ
- مادر
- فرزند
- همسر
شخص امین چه وظایف و اختیاراتی دارد؟
وظایف و اختیارات امین بر اساس قوانین مدنی و امور حسبی، به شرح زیر تعریف شده است:
- در اولین مرحله امین باید از اموال کسی که امین او شده است لیستی تهیه کند. چنین لیستی لازم است حاوی تمامی اوراق بهادار، اسناد دیون و اسناد املاک آن شخص باشد.
- واجب است که امین صلاح و مصلحت فرد را به هنگام اداره ی امور او در نظر بگیرد.
- چنانچه فردی در اموال خود مال ضایع شدنی داشته باشد مثلاً میوه ی باغ، امین باید آن را فروخته و با پول حاصل شده مالی که به مصلحت فرد باسد خریداری کند و یا کار دیگری صورت دهد.
- همچنین امین این اختیار را دارد که اگر مال منقولی مورد نیاز فرد نیست، بت رعایت صلاح او آن را بفروشد و با مبلغ تحصیل شده کاری که به صلاح فرد است انجام دهد.
- امین موظف است که مخارج زندگی فردی که امین او شده است ، از قبیل خرج های درمانی و دیگر خرج های ضروری اش و هزینه های اشخاص واجب النفقه ی او را پرداخت کند.
- امین نباید اموال غیر منقول فرد را به فروش برساند، مگر با تصویب دادستان و رعایت مصلحت فرد.
- وظیفه دیگر امین این است که از اسناد و اشیاء قیمتی فرد در محلی امن نگهداری کند.
- امین باید پول های نقد فرد را با اطلاع دادستان به یک بانک معتبر بسپارد.
- امین این اختیار را دارد که اگر به صلاح فرد محجور دانست، اجازه شاغل شدن به او بدهد.
- چنانچه حجر محجور رفع شود و یا غایب باز گردد، امین باید اموالی که از او در دست دارد را برگرداند.
- و یا در موردی که امین عزل شود، موظف است اموال را تحویل امین بعدی بدهد.
- چنانچه ورثه ی فردی که امین او شده است فوت کند، امین مکلف است در مدت ۱۰ روز درخواست مهر و موم ترکه را بکند.
امین محجور
هرکس اصولا دارای ۲ اهلیت است؛ اهلیت تمتع و اهلیت استیفاء.
اهلیت تمتع یعنی فرد با زنده بدنیا آمدن دارای حقوق و تکالیفی می شود. اهلیت استیفاء یعنی توانایی استفاده از آن حقوق و تکالیف را داشته باشد. که البته اجرای آن منوط است به داشتن سه وصف زبر:
- بلوغ
- عقل
- رشد
چنانچه کسی یکی از این اوصاف را نداشته باشد اصطلاحا به او محجور گفته می شود. (مجنون، صغیر، سفیه)
به طور معمول برای اداره کردن امور محجور ولی قهری یعنی پدر و جد پدری صلاحیت دارند. ولی در صورتی که ولی قهری فوت کند، یا به هر دلیل دیگری توانایی اداره امور محجور را نداشته باشد، چنانچه ولی قهری شخصی را برای این کار در نظر گرفته باشند، آن شخص مسئول خواهد شد اما اگر کسی را معین نکرده بودند دادگاه برای آن محجور امینی مشخص می کند.
دادگاهی صلاحیت تعیین امین برای محجور را دارد که نیاز به امین در حوزه آن ایجاد شده باشد.
امین عاجز
کسانی وجود دارند که بر اثر عواملی چون کهولت سن، بیماری و … توانایی اداره کردن تمام یا بخشی از اموال خود را ندارند. که به این افراد عاجز گفته می شود. شخص عاجز این امکان را دارد که از دادگاه شهری که در حوزه ی آن اقامت دارد، درخواست تعیین امین بکند. لازم به ذکر است که امین تعیین شده برای اداره ی اموال عاجز، در حکم وکیل او است.
امین جنین
اگر جنین دارای ولی یا وصی نباشد، بر حسب ماده ی ۱۰۳ قانون امور حسبی، امکان دارد به منظور اداره ی سهم الارث که به او می رسد، امین انتخاب شود. در چنین شرایطی دادستان و یا خویشاوندان جنین امکان درخواست تعیین امین از دادگاه را دارند. علاوه بر آن دادستان این اختیار را دارد افرادی را که جهت امین شدن مناسب هستند به دادگاه معرفی کند.
اما طبق توضیحی که وکیل حقوقی در بالاتر داد هنگام انتخاب کردن امین برای جنین، مادر او از هر کس دیگری مقدم تر است. لیکن چنانچه مادر صلاحیت لازم برای امین شدن را نداشته باشد و یا آن را قبول نکند، خویشاوندان نسبی یا سببی جنین بر سایز افراد تقدم دارند.
امین غایب مفقودالاثر
وکیل امور حقوقی در اصفهان پیش از پرداخت به توضیح این مورد، ابتدا غایب مفقودالاثر را تعریف کرده است. طبق تعریف وی غایب مفقود الاثر به کسی گفته می شود که از غیبت او مدت طولانی گذشته و هیچ گونه خبری از وی در دست نیست.
حال اگر فرد غایب جهت اداره کردن اموال خود روشی مشخص نکرده باشد و همچنین کسی نباشد که به صورت قانونی حق اداره کردن امور او را داشته باشد، دادستان یا اشخاص ذی نفع این امکان را دارند که از دادگاه درخواست تعیین امین کنند. دادگاه صالح برای این امر نیز دادگاهی است که در حوزه ی اخرین اقامتگاه غایب قرار دارد.
بعد از آن که افراد ذکر شده تقاصای تعیین امین کردند و دادگاه نیز کسی را برای این سمت مشخص کرد، احتمال دارد که از او ضامن بگیرد و یا تضمینی بدهد. چنانچه امین تضمین کافی بدهد، دیگر دادگاه امکان معین کردن امین دیگری را ندارد.
برای مطالعه مطالب حقوقی بیشتر به وب سایت حامد امیری https://hamedamiri.com/ مراجعه کنید.